Alaşım Nedir? Alaşımların Özellikleri

Kimyada maddeler saf maddeler ve karışımlar olarak ikiye ayrılır. Bir maddede tek bileşik bulunuyorsa bu saf madde, birden fazla madde bir aradaysa buna da karışım denir. İşte bu yazıda karışımların bir türü olan alaşımlar üzerinde duracağız. Hem alaşım nedir sorusuna cevap verecek, hem de alaşımların hayatımızdaki önemi ve alaşımların özellikleri üzerinde duracağız.

Metal içeren karışımlara alaşım denir. Alaşımlarda çoğunlukla metaller bulunmakla birlikte bazı ametaler ya da yarı metaller (metaloidler) de alaşımın yapısına katılır.

Bir alaşımın yapısının büyük bir kısmını oluşturan ana malzeme esas metal denir. Alaşımlar genellikle esas matalin ismiyle anılırlar. Örneğin bakır çoğunlukta olan alaşımlara bakır alaşımları, kurşun yoğunluklu alaşımlara ise kurşun alaşımları denir.

Alaşımların özellikleri maddeler halinde şöyle özetlenebilir:

• Alaşımlar en az bir metal içeren homojen karışımdır.
• Beyaz, altın, bakır renginde veya farklı renklerde olabilirler.
• Genellikle kendisini oluşturan maddelere göre üstün özellikler sahiptirler.
• Şekil alabilirler. Levha haline getirilebilirler.
• Alaşımda birden fazla metal varsa bunları eritip karıştırmak gerekir.
• Alaşımlar günlük hayatta ve teknolojide yaygın olarak kullanılırlar.

İlgili yazı: Metal ve ametaller arasındaki farklar

Yaygın Alaşım Örnekleri

Filmlerde ya da belgesellerde de gördüğünüz gibi alaşımlar oluşturulurken birden fazla metal ısıtılarak karıştırılır. Bu yöntem kimya bilimi henüz bu seviyeye gelmeden de insanlar tarafından biliniyordu. Çünkü alaşımların tarihçesine baktığımız zaman çok eski çağlardan beri kullanıldığını görmekteyiz.

Demir alaşımları ya da ferro alaşım denilen maddeler sanayide yaygın olduğu gibi çok eski tarihlerden beri kullanılmaya başlanmıştır. Demirin icadıyla birlikte demir alaşımları artmıştır. Bunun nedeni demir elementinin doğada yaygın olarak bulunmasıdır.

Günlük hayatta ve endüstride kullanılan çok sayıda alaşım bulunmasına rağmen biz yaygın olarak örnek vereceğiz.

Çelik: Çok yaygın bir alaşımdır. Çelik kapılarda kullanımına hepimiz şahit olmuşuzdur. Çeliğin ana malzemeleri demir ve karbondur.  Ayrıca nikel, kobalt, krom, silisyum ve fosfor gibi çeşitli metaller de çeliğin yapısına katılmaktadır. Çelikte istenilen sertlik-yumuşaklık veya dayanıklılık özelliğine göre bileşimi değiştirilebilir. Çeliğin özel bir formu ise paslanmaz çelik denilen türüdür.

Altın alaşımları: Altın safken ayarı 24’tür. Ancak bu durumda altın yumuşaktır ve takı olmaya uygun değildir. İstenilen takılara göre 22 ayar, 18 ayar, 14 ayar altın alaşımları bulunmaktadır. Örneğin birçok bilezik 22 ayar olmakta, birçok altın kolye de 14 ayar olmaktadır. Altın alaşımlarının büyük kısmını altın oluştursa da içerisinde bakır ve çinko gibi metaller de girer.

Amalgamlar: Cıva içeren çeşitli alaşımlara denir. Alaşımdaki cıva oranı değişkenlik gösterilebilir. Diş hekimliğinde uzun yıllar boyunca ana malzeme olarak kullanılmıştır. Diş dolgusu bu alaşımlarla yapılmaktaydı. Ancak şu anda bu dolgulara alternatif başka doldu türleri de bulunmaktadır.

Tunç: Bir bakır alaşımıdır. Bakır ile kalayın karıştırılmasıyla elde edilir. Üstün özelliklere sahip olmasından dolayı tarihte çok yaygın kullanılmıştır. Tunç Devri denilen devirde daha önce kullanılan bakıra kalay eklenmiş ve bu madde elde edilmiştir. Oldukça dayanıklı olduğu için silah ve eşya yapımında kullanılmıştır.

Bronz: Bronz tunç alaşımının özel bir halidir. Bakır, kalay, alüminyum, nikel, fosfor gibi maddeler içerir.

Pirinç: Yine yaygın bir alaşım türüdür. Bakır ve çinko pirincin ana malzemeleridir. Pirinç oldukça dayanıklı bir alaşım türüdür. Eğer işleme yapılacaksa pirince kurşun da eklenir. Bu şekilde işlenmesi daha kolay olacaktır.

925 Ayar Gümüş: Som gümüş de denir. Gümüş takılarda gümüşün bu alaşımı yaygın olarak kullanır. Bakır ve benzeri bazı metaller içermektedir. Saf gümüşten daha dayanıklı ve sağlamdır. İçerisindeki bakır bazen kararmaya neden olur. Ancak üstün özellikle gösterdiği için çok sık tercih edilir.

Alaşımların Kullanılması

Dikkat etmesek de hepimiz günlük hayatta birçok alaşım görmekteyiz. Çünkü malzeme yapımında kullanılan metallerin çok büyük bir kısmı saf metal değildir. Saf metal olmayan yapılar da komple alaşım olarak adlandırılır.

Özellikle teknolojik araçların çok artması metal kullanımına olan ihtiyacı arttırmıştır. Ancak metallerin saf olarak kullanılması bazen hem zor olmakta hem de yüksek maliyet çıkarmaktadır. Oysa ki, alaşım özellikleri iyi bilindiği üretilen alaşımlarla düşük maliyetli ve daha kaliteli ürünler elde edilebilir.

Sanayi tesislerinde, fabrikalarda, laboratuvarlarda kullanılan özel birçok alaşım çeşidi bulunmaktadır. Ancak çevremizde dahi kapının koluna baktığımızda ya da metal bir kol saatine baktığımızda alaşım örnekleriyle karşılaşabiliriz.

Alaşımları oluşturan her bir metalin birden farklı özelliği ön plana çıkabilir. Alaşım doğru bir şekilde planlandığında bu özelliklerin birçoğundan aynı anda yararlanma şansımız olur.