Atmosferin Oluşumu

Atmosfer, dünyamızı çevreleyen Güneş’ten gelen enerjinin hızlı bir şekilde uzaya geri dönmesini önleyen ve canlılar için yaşamsal önem taşıyan gaz kütlesine denir.

Bilim adamları, dünyamızın yaklaşık 5 milyar yıl önce oluştuğuna inanmaktadırlar.

Dünya’nın oluşumundan sonraki ilk 500 milyonlu yıllarda atmosferin su buharı ve gazlardan oluştuğu düşünülmektedir.

Atmosfer Nasıl Oluşmuştur?

3,5 milyar yıl öncesinde ise atmosferin muhtemelen karbondioksit (CO₂), karbon monoksit (CO), su buharı (H₂O), azot (N₂) ve hidrojen (H₂) gibi gazlardan oluştuğu varsayılmaktadır.

Atmosfer, birbirinden farklı kimyasal özelliklere ve değişik sıcaklık görüntüsüne sahip çeşitli tabakalardan oluşmaktadır. Bu tabakalar atmosferin katmanları olarak adlandırılır.

Atmosferi oluşturan gazlar deniz seviyesinden itibaren yaklaşık 1000 km yüksekliğe kadar uzanmaktadır. Atmosferdeki toplam gaz yoğunluğunun %99’undan daha fazlası yer yüzeyinden itibaren ilk 40 km’lik tabakada bulunmaktadır.

Atmosferin Özellikleri

Yer yüzeyinden itibaren yaklaşık 15 km’ye kadar uzanan, sıcaklığın hızlı ve düzgün bir şekilde azaldığı tabakaya troposfer denilmektedir. Bu tabakada sıcaklık, yerden yükseldikçe her kilometrede yaklaşık 6 °C azalarak üst sınırda –50°C ile –60°C’ye kadar düşmektedir. Atmosferdeki su buharının %99’u bu tabakada bulunmakta olup miktarı enlemlere göre değişiklik göstermektedir. Yer yüzeyini etkileyen ve atmosferde oluşan bütün hava olayları troposfer tabakasında meydana gelmektedir.

Atmosferde bulunan gazlar yer çekiminden dolayı Dünya’nın yüzeyine yakın bölgelerde sıklıkla bulunurlar. Yükseklere çıkıldığında çekim ivmesi azaldığından gazların yoğunluğu da azalır.

Atmosferin yoğunluğunun yüksekliğe göre değişimi şekil-I’deki grafikte, hacminin ve kütlesinin yükseklikle değişimi de şekil-II deki grafikte verilmiştir.

Atmosferin Önemi

Atmosferin Dünya’daki yaşam için önemi çok büyüktür. Çünkü Güneş’ten gelen ışınlar gaz atomlarına çarparak emilirler. Böylece Dünya ısınır. Eğer atmosfer olmasaydı Dünya’da gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı çok yüksek olurdu. Ayrıca Dünya’ya çarpan ışınlar yansıyarak uzaya yayılırdı. Ozon gibi gaz tabakaları Güneş’ten gelen zararlı ışınları süzerek Dünya’ya ulaşmalarını önlerler.

Atmosferin Faydaları

Atmosferin faydalarını maddeler halinde şöyle sıralayabiliriz:

• Güneş’ten gelen zararlı ışınları süzer.
• Meteorların Dünya’ya düşmesini önler.
• Canlılar için gerekli olan gazları bulundurur.
• İklim olaylarını meydana getirir.
• Dünya’nın aşırı ısınmasını ve soğumasını önler.
• Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğabilecek yanmayı engeller.