Başlıca Kimya Endüstrileri

Kimya maddeyi ve özelliklerini inceleyen bir bilim olduğu için çalışmaları doğrudan hayatın kendisiyle ilgilidir. Bu nedenle endüstride yani sanayide hem kimyasal üretim yapılmakta hem de üretilen diğer maddeler için de kimyasal süreçler gerekmektedir. Endüstrinin neredeyse her sahasında kimya olmasına karşın biz bu yazıda başlıca kimya endüstrileri üzerinde durmaya çalışacağız.

Başlıca kimya endüstrileri şöyle sıralanabilir:

• İlaç
• Petrokimya
• Gübre
• Arıtım
• Boya
• Tekstil

Bunları tek tek incelemeye geçmeden önce kimyanın doğrudan endüstriyle alakalı bir alt dalının olduğunu hatırlatmak isteriz. Endüstriyel kimya doğrudan endüstri üretimiyle ilgilidir.

1. İlaç Endüstrisi

İnsanları tedavi etmek için üretilen maddelere ilaç denmektedir. İlaçlar tarihsel olarak çok eskiye dayanır. Daha önce sadece bitki karışımlarından elde edilen ilaçlar tıp ve kimya bilimlerinin gelişmesiyle çok boyutlu bir yön kazanmıştır.

İnsan vücudunda gerçekleşen sayısız tepkimeye ilaçlar etki etmektedir. Ayrıca ilaçların üretilmesi bütünüyle bir dizi kimyasal reaksiyonlar sonucunda gerçekleşir. İlaçların geliştirilmesi, içeriklerinin belirlenmesi, test edilmesi, ambalajlanması gibi süreçlerin tamamı doğrudan kimya bilimiyle ilişkilidir.

Ayrıca ilaçların tüketildikten sonra insan vücudunda göstermesi beklenen etkiler de yine kimyasal süreçlerle anlaşılmaktadır.

Eczacılık bölümünde okutulan derslerin büyük bölümünün kimya içerikli olmasını dikkat etmek gerekir.

2. Petrokimya

Sıvılaşan fosil yakıt kaynaklarına petrol denmektedir. Keşfinden bugüne kadar petrol çok önemli bir enerji kaynağı olmuştur. Bugün dünyadaki en zengin firmaların petrol şirketleri olduğunu göz önünde bulundurursak petrolün ne kadar değerli olduğunu anlayabiliriz.

Motorlu araçlarda, elektrik üretiminde, fabrikalarda, sürekli olarak petrol ve doğal gaz kullanılmaktadır. Ayrıca petrol ham madde olarak plastik gibi birçok alanda da kullanılmaktadır. Hal böyle olunca petrokimya endüstrisi inanılmaz büyük bir endüstri haline gelmiştir.

Ham şekilde çıkarılan petrolün ayrıştırılması, sınıflandırılması, dönüştürülmesi, arıtılması gibi süreçlerin tamamında kimya bilgisi gerekmektedir. Ayrıca petrolün poşet, plastik gibi çeşitli maddelere dönüştürülmesi de yine kimya bilgisiyle gerçekleşmektedir.

Benzin, mazot, LPG, doğal gaz, makine yağı, çözücüler, parafinler, aromatik bileşikler, asfalt gibi birçok madde petrol ürünüdür.

3. Gübre Endüstrisi

Tarım, insanoğlunun çok eski uğraşlarından biridir. Binlerce yıl boyunca insanların temel ekonomik faaliyeti de tarım olmuştur. Günümüzde ise tarımda modernleşme ve verimlilik gibi kavramlar ön plana çıkmıştır.

Ürün verimini arttırmak ve kalitesini yükseltmek için tarım toprağına atılan maddelere gübre denmektedir. Gübreler, tarım ürünlerinin ihtiyaç duyduğu birçok minerali içermektedir. Bu nedenle ürün verimliliği için önemlidir.

Tarımla doğrudan uğraşmıyor isek pek farkında olmayabiliriz ancak ülkemizde ve dünyada çok büyük tarım arazileri bulunmaktadır. Bu araziler için ise her yıl tonlarca gübre üretilmektedir. Gübrenin imal edilmesi, toprağın özellikleri, gübrenin kimyasal bileşimi gibi konular kimya bilimiyle doğrudan ilgilidir.

Kimya endüstrisi gelişmiş ülkeler birçok ihtiyacını karşıladıkları için ekonomik olarak daha güçlü olurlar. Türkiye önemli bir kimyasal üreticisi konumundadır.

4. Boya Endüstrisi

Hepimizin evinin duvarında boyalar bulunuyor değil mi? Ancak boyaların kullanımı günlük hayatla sınırlı değildir. Birçok ürün elimize boyanmış bir şekilde gelmektedir. İnşaat, gıda, metal, ahşam, tekstil alanlarının tamamında boya maddeleri kullanılmaktadır.

Her boyanın kendine ait belirli özellikleri bulunmaktadır. Toz boya, yağlı boya, sulu boya gibi farlı boya türleri de bulunmaktadır. Bütün bunları üretebilmek için kimya bilgisine ihtiyaç duyulmaktadır. Çeşitli sanayi dallarında kullanılan maddeler olduğu için boyar maddelere çok ihtiyaç duyulmaktadır.

Bir endüstride üretilip diğerinde kullanılan maddelere ara ürün denmektedir.

5. Arıtım

Bir maddenin kirletici unsurlarından temizlenmesi sürecine arıtım denir. Su, hava ve toprak gibi doğal kaynakların arıtılması için ciddi bir kimya bilgisi gerekmektedir. Doğal kaynaklar sınırlı olduğu için bunları arıtmak ve yeniden kullanmak zorundayız.

Çevre kimyası dediğimiz alanın çalışmaları büyük oranda arıtım süreçleriyle ilgilidir. Arıtım yapmak için çeşitli kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Bu maddelerin üretilmesi, yerinde kullanılması gibi süreçler arıtım için çok önemlidir.

Ülkemiz de dahil olmak üzere gelişmiş birçok ülkede büyük su arıtma tesisleri bulunmaktadır. Bu tesisler sayesinde kullanılabilir sular tekrar kullanılmakta ve çok büyük oranda su tasarrufu sağlanmaktadır.

İlgili yazı: Başlıca kimya meslekleri

6. Tekstil Endüstrisi

Yeme içme ve giyinme hepimizin temel ihtiyaçlarıdır. Dünyadaki en önemli endüstrilerden biri de tekstil endüstrisidir. Günümüzde insanlar artık eskisinden daha fazla giyimine önem vermekte ve daha çok tekstil tüketmektedir. Modern anlamda tekstil üretimi ise kimya bilimiyle mümkündür.

Tekstilde farklı özelliklere sahip ipliklerin ve kumaşların üretilmesi, baskı ve boyama işlemleri, tekstil ürünlerinin ambalajlanması gibi birçok alanda kimya bilimi kullanılmaktadır.

Yukarıda başlıca kimya endüstrilerini sıraladık. Bunun dışında temizlik endüstrisi, kozmetik ve gıda sanayisinde de kimya çok yoğun olarak kullanılmaktadır. Ayrıca diğer birçok alanda da kimyasal ürünler üretim sürecinde ham madde ya da ara ürün olarak kullanılmaktadır. Kimyanın üretimde çok kullanılması çeşitli kimya meslekleri oluşmasına da neden olmuştur.