Celali İsyanlarının Nedenleri (Maddeler Halinde)

Osmanlı tarihinde çeşitli ayaklanmalar görülmüştür. Devlet zayıfladıkça bu ayaklanmalar artmış ve devletin ayaklanmalarla mücadele etmesi de daha güç hale gelmiştir. Bu yazıda Celali isyanlarının nedenleri maddeler halinde verilecektir.

Sultan I. Ahmet ve ve oğlu Sultan IV. Murat dönemlerinde devlette meydana gelen bozulmaya karşılık olarak çeşitli isyan ve ayaklanmalar çıkmıştır. Bu isyanlara Celali İsyanları denmiştir.

En önemli Celali İsyanları şöyle sıralanabilir:

• Canbolatoğlu İsyanı
• Kalenderoğlu İsyanı
• Karayazıcı İsyanı
• Deli Hasan İsyanı
• Katırcıoğlu İsyanı
• Gürcü Nebi İsyanı
• Tavil Ahmet İsyanı

Celali isyanları kimler tarafından çıkarılmıştır dersek yukarıdaki isimleri sayabiliriz. Ancak farklı zümrelerden bu isyanlara destek olan gruplar oluşmuştur.

Celali İsyanlarının Sebepleri

Celali İsyanlarının sebepleri maddeler halinde şöyle sıralanabilir:

1. Ekonominin bozulmaya başlaması
2. Tımar sisteminin bozulup iltizam sisteminin yaygınlaşması
3. Halka yüklenen ağır vergiler
4. Kadı ve idarecilerin halka karşı adaletsiz tutumu
5. Askerlikten kaçanların eşkıyalık faaliyetlerinde bulunması
6. Köylerde dirlik ve düzenin bozulması
7. Avusturya ve İran ile sürekli savaşların yaşanması ve uzun süren savaşların halkı yorması
8. Devlete olan güvenin sarsılması ve memnuniyetsizliğin artması

Bütün bu nedenler bir araya geldiğinde art arda birçok isyan çıkmıştır. Devlet bu isyanlarla epey uğraşma zorunda kalmıştır. Bazı durumlarda isyanları ortadan kaldırmak için çok sert ve acımasız tedbirler de uygulamak mecburiyeti doğmuştur.

Celali İsyanlarının Kısaca Sonuçları

Celali isyanlarının nedenleri maddeler halinde sıralandı. Şimdi de bu isyanların sonuçları üzerinde duralım.

• Halkın memnuniyetsizliği artmış ve güven ortamı yıkılmıştır.
• Devletin isyanlara çok vakit ayırması savaşlarda alınan başarısızlıkları da getirmiştir.
• Vergi kaybından dolayı devletin maliyesi bozulmuştur.
• İsyandan zarar gören köylüler köyleri boşaltmış, böylece tarımsal üretim azalmıştır.
• Bazen isyanlara karşı çok sert tepki gösterilmesi toplumda bazı kesimlerin devletle arasının açılmasına neden olmuştur.
• İsyanları çıkaran kişilerin bazıları idam edilirken bazıları ise uzlaşma yoluna gidilmiştir. Böylece isyancı liderlerine bazen çeşitli şan ve rütbeler verilmiştir. Bu durum yeni isyanlar için teşvik edici olmuştur.

Kısaca özetlersek Celali isyanları bozulan düzen nedeniyle çıkmış ve düzenin daha da bozulmasına neden olmuştur. 17. Yüzyıl Osmanlı tarihinde bu isyanların çok ciddi zararları olmuştur.