Çift Döllenme

Genel olarak döllenme dişi ve erkek üreme hücresinin bir araya gelerek zigot oluşturmasıdır. Ancak bitkilerde görülen ve çift döllenme denilen bir süreç bulunmaktadır. Bu yazıda çift döllenme konusuna açıklık getirmeye çalışacağız.

Kapalı tohumlu bitkilerde 2 sperm çekirdeğinin birinin yumurtayla, diğerinin ise polar çekirdeklerle bir araya gelmesi olayına çift döllenme denir.

Sperm ve yumurta hücresinin birleşmesiyle 2n kromozomlu zigot oluşur ve embriyo gelişmeye başlar. Diğer sperm hücresi ise 2 adet n kromozomlu polar çekirdek ile birleşerek 3n kromozomlu endosperm meydana getirir.

Açık tohumlu bitkilerde üreme tek döllenme ile gerçekleşir. Çift döllenme yalnızca kapalı tohumlu bitkilerde görülür.

Bitkilerde Üreme ve Çift Döllenme Süreci

Kapalı tohumlu bitkilerde çift döllenmeyi anlamak için önce dişi ve erkek üreme hücresinin oluşumunu anlamak gerekir.

Daha önce bitkilerde erkek üreme hücresi oluşumu ve bitkilerde dişi üreme hücresi oluşumu konularını anlatmıştık. Şimdi kapalı tohumlu bitkilerde üreme konusunu özet bir şekilde anlatalım.

Kapalı tohumlu bitkilerde üreme özet olarak şu şekilde gerçekleşir:

• Erkek çiçeğin başçık (anter) kısmında bulunan 2n kromozomlu mikrospor ana hücresinin önce mayoz, sonra mitoz geçirmesiyle 4 adet polen oluşur. Her polende üretken (genetarif) ve tüp (vejatatif) olmak üzere 2 çekirdek bulunur.
• Dişinin tohum taslağında ise 2n kromozomlu megaspor ana hücresi bulunmaktadır. Bu hücre mayoz geçirince 4 tane n kromozomlu megaspor hücre meydana gelir. Bunlardan 3’ü erir ve geriye 1 tane kalır.
• Kalan 1 tane n kromozomlu megaspor hücresi 3 defa mitoz geçirir ve yine n kromozomlu 8 hücre oluşur.
• Bu 8 hücreden 2 tanesi sinerjit çekirdek, 1 tanesi yumurta, 3 tanesi antipot çekirdek ve 2 tanesi de polar çekirdektir.
• Tozlaşma ile tohum taslağına gelen polende tüp çekirdeği polen tüpünü oluşturur. Üretken çekirdek ise mitoz ile 2 adet sperm çekirdeği oluşturur.
• Sperm çekirdeklerinin her ikisi de mikropil açıklığından içeri girer.
• Bunlardan 1. spem çekirdeği yumurtayı dölleyerek 2n kromozomlu zigotu meydana getirir. Böylece embriyo gelişir.
• 2. sperm çekirdeği  ise 2 adet n kromozomlu polar çekirdekler ile birleşeren 3n kromozomlu endospermi meydana getirir.
• Böylece tohum hazır hale gelmiştir. Endosperm besi doku olarak görev yapar ve çimlenmeye kadar embriyoya besin sağlar.

Bu şekilde her yumurta ile spermin birleşmesi hem de diğer spermin polar çekirdekle birleşmesi çift döllenme demektir.

Çiçekli bitkilerde üreme aşamaları ilk etapta karmaşık gelebilir. Ancak üzerine gidildiğinde oldukça basittir. Bunun için açık tohumlu bitkilerde tek döllenme ve kapalı tohumlu bitkilerde çift döllenme süreçlerini iyi anlamak gereklidir.

Erkek üreme hücresinin dişi üreme hücresine erişmesi tozlaşma ile mümkündür. Tozlaşmada rüzgar, arı gibi hayvanlar, su akıntıları gibi çeşitli faktörler etkilidir.