Denizlerin Tuzluluk Oranı Neden Değişir?

Dünyadaki bütün denizler birbirine bağlıdır. Ancak kara sınırlarına ve bölgelerine bakarak biz bu denizleri çeşitli adlarla birbirinden ayırırız. Denizlerin kendilerine göre ayırt edici özellikleri de bulunmaktadır. Tuzluluk ya da tuz oranı bu özelliklerin başlıca olanlarındandır. Bu yazıda denizlerin tuzluluk oranı neden değişir sorusuna yanıt vereceğiz. Bunu etkileyen birkaç faktörün üzerinde duracağız.

Öncelikle denizlerdeki tuzluluk oranı birim hacimdeki tuz oranıyla tespit edilir. Daha basit hale getirsek denizden bir bardak su aldığınızda içindeki tuz miktarı onun tuzluluk oranıdır. Başka bir denizden yine aynı bir bardak suyu alırsanız farklı miktarda tuz elde edersiniz.

Bütün denizler birbirine bağlı olduğuna göre tuzun karışması ve eşit dağılması beklenmez miydi? Normalde bir suya tuz katarsanız ve yeterince karışırsanız her yere eşit dağılır. Bizim merak ettiğimiz soru ise denizlerde bu durum neden böyle değildir?

Denizlerin Tuzluluk Oranı Nasıl ve Neye Göre Değişir?

Bir denizin tuzluluğunu su ve tuzun birbirine göre oranı belirler. Su oranı arttığında veya tuz oranı azaldığında tuzluluk düşer. Aynı şekilde su oranı azaldığında ya da tuz oranı arttığında tuzluluk artar. Tuzluluk değişimini de buna göre yorumlamalıyız.

• Denizlerin tuzluluğunu belirleyen faktörler maddeler halinde şöyle sıralanabilir:
• Enlem önemli bir etkendir. Sıcak bölgelerde su daha fazla buharlaşır ve tuz oranı artmış olur.
• Yine sıcak bölgelerde suyun tuz çözme kapasitesi artar.
• Yağışın bol olduğu yerlerde su oranı dönemsel olarak artar ve tuzluluk azalır.
• Yağışların az olduğu yerde tuzluluk artar.
• Akarsuların döküldüğü denizlere sürekli tatlı su girişi olduğu için yine tuzluluk azalır.
• Tuzlu kayaçlara yakın yerlerde çözünmeye bağlı olarak tuzluluk artar.

Bütün bu faktörler mevsimsel olarak değiştiği için denizlerin tuzluluk oranları da hem sene içerisinde hem de denizden denize göre değişiklik gösterir.

Denizlerde Tuzluluk ile İlgili Bazı Bilgiler

Konunun mantığını genel olarak anlamışızdır. Tuzluğu etkileyen birçok faktör olmasına rağmen bütün bunlar tuz ve su oranı gibi iki ana etmende toplanmaktadır. Denizlerde tuzlulukla ilgili işimize yarayacak bazı bilgiler ise şöyledir:

• Denizlerin tuzluluk oranı ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe azalır. Çünkü kutuplara doğru enleme bağlı olarak sıcaklıklar azalır. Sonuç olarak da buharlaşma azdır.
• Denizlerin tuzluluk oranı nerede fazladır dersek buharlaşmanın fazla olduğu sıcak yerler aklımıza gelmelidir. Üstelik bu yerlerde yağış da azsa tuzluluk iyice artar.
• Tuzluluk oranı en yüksek deniz Kızıldeniz‘dir. Bu bölgede sıcaklık yüksek, yağış ise azdır.
• Tuzluluk oranı en düşük deniz Baltık Denizi‘dir. Kutuplara yakın olan bu bölgede buharlaşma azdır.
• Türkiye’de en tuzlu deniz Akdeniz’dir. Akdeniz Ekvator’a daha yakın olduğu işin daha sıcaktır. Karadeniz’de ise tuzluluk oranı daha düşüktür.

Denizlerin tuzluluk oranı Dünya’nın şekline bağlı mıdır diye çok soruluyor. Doğrudan şekille alakalı bir etki yoktur ancak Dünya’nın şeklinin sonucu olarak Ekvator daha çok ısınmakta ve Kutuplar soğuk kalmaktadır. Bu açıdan bakıldığında evet Dünya’nın şekli de tuzluluk oranına dolaylı olarak etki etmektedir.

En Yüksek Sıcaklık Neden Ekvator’da Değildir?

Ekvator’a doğru gidildikçe sıcaklık artıyorsa neden en tuzlu bölge Ekvator değildir diye aklınıza gelebilir. Bunun birkaç nedeni vardır:

• Öncelikle en yüksek sıcaklıklar Ekvator’a değildir. Çünkü sıcaklığı belirleyen enlem dışında da faktörler vardır.
• Ekvator bölgesinde pek deniz yoktur. Ekvator bölgesinin büyük kısmı okyanuslara denk gelmektedir. Okyanuslar ise çok büyük olduğundan farkın gözlenmesi zordur.
• Ekvator’da sıcaklık etkisiyle buharlaşma fazladır ancak tam tersi olarak yağış da fazladır.

Bütün bunların sonucu olarak Kızıldeniz ya da Akdeniz gibi sıcaklığın yüksek ve yağışın fazla olmadığı yerler epey tuzludur.

Denizlerin tuzluluk oranlarıyla ilgili epey şey öğrendik. Konunun mantığını anlamanız bilgileri ezberlemekten çok daha fazla işinize yarayacaktır.