Divanı İstifa Nedir?

Türkler teşkilatçı bir toplumdur. Türk tarihine baktığımız zaman başarının ana nedenlerinden birinin bu teşkilatçı sistem olduğunu görmekteyiz. Devlet yapılanmasında çeşitli kurumlar çeşitli görevleri üstlenmiştir. Bu yazıda divanlardan biri olan Divanı İstifa nedir ve neye bakar gibi sorulara kısaca yanıt vereceğiz.

Anadolu Selçuklu (Türkiye Selçuklu) Devleti’nde mali işlere bakan divana Divan-ı İstifa denmiştir. Burada dcevletin gelir gider hesaplamaları yapılmış ve vergi işleri yönetilmiştir. Başında ise Müstevfi denilen bir yetkili bulunmaktadır.

Daha önce Türkiye Selçuklu Dönemi adlı yazıda Türkiye Selçuklu Devleti ile ilgili temel bazı bilgileri vermiştik.

Divan-ı İstifa Büyük Selçuklu Devleti ve Anadolu Selçuklu devletinde aynı işlevi görmüştür. İlk Türk İslam devletlerinde bu divan aracılığıyla mali işler yönetilmiştir.

Türk Devletlerinde Maliyenin Önemi

Selçuklular gibi büyük devletlerde maliye çok önemli bir konudur. Bunun nedeni fetih politikası sonucu genişleyen topraklarda vergi gelirlerinin artması ve aynı zamanda sefere çıkan ordular için büyük giderlerin olmasıdır. Dolayısıyla maliye önemli bir kavramdır.

Teşkilatçı devletlerin mali işleri kontrol almaları bir zorunluluktur. Selçuklularda buna benzer çeşitli divanlar bulunmaktadır. Örneğin Divanı Pervane tarım ve arazi işlerine bakmıştır. Ekonominin büyük ölçüde tarıma dayandığı bir toplumda bu son derece önemlidir.

Mali işlerin geneli tarım arazilerinden toplanan vergilerdir. Ayrıca askeriye başta olmak üzere devlet harcamalarının da takip edilmesi gerekir. Bu şekilde gelir ve gider dengesi takip edilmediği sürece ülkede ekonomik sıkıntılar baş gösterecek ve çeşitli sorunlar ortaya çıkacaktır.

Bu tür sorunların önüne geçmek için Selçuklular ekonomi başta olmak üzere çeşitli alanlarda divanlar kurarak yönetimi daha etkin hale getirmeye çalışmışlardır.

Divan-ı İstifa günümüzdeki Hazine ve Maliye Bakanlığına benzetilebilir. Sadece yönetimi günümüzdeki kadar kapsamlı değildir.