Endoplazmik Retikulum ve Özellikleri

Hücrede çeşitli organeller çeşitli görevleri üstlenmektedir. Bu organellerden biri de endoplazmik retikulumdur. Bu yazıda endoplazmik retikulum nedir, yapısı ve özellikleri ne şekildedir öğreneceğiz.

Şunu önceden belirtelim ki endoplazmik retikulum zarlı ve gelişkin bir organeldir. Prokaryot hücrelerde bulunmaz. Ökaryot hücrelerde bulunur.

Endoplazmik retikulumun ana görevi hücre içi madde iletimi ve depolanmasıdır. Bu sayede hücre içi iletişim ve koordinasyon sağlanmış olur. Endoplazmik retikulum hücre içini dolduran büyük bir organeldir.

Endoplazmik Retikulum Yapısı

Elektron mikroskobunun geliştirilmesiyle birlikte hücre içi daha detaylı incelenebilmiştir. Bu neden 1940’lı yıllarda hücre gözlemlerinden bu organelin varlığı tespit edilmiştir. Endoplazmik retikulumun ağsı bir görüntüsü vardır ve büyüktür.

Hücre kofulu gibi işlev görmesiyle birlikte hücrenin dış ortamında varlık göstermez. Sadece hücre içinde mevcuttur. Endoplazmik retikulum çeşitli kesecik ve borucukları içerir.

Yukarıdaki endoplazmik retikulum resmi ile organelin yapısı gösterilmiştir. Katkı ve kıvrımlı şekli resimde de görebilirsiniz. Hücre zarından başlayan bu yapının zarı hücre zarıyla aynı yapıdadır. Ancak zarı hücre zarından daha incedir.

Endoplazmik Retikulum Görevleri

Yukarıda da kısaca değindiğimiz gibi endoplazmik retikulumun görevi madde içi iletim, salgı ve paketleme şeklindedir. Bu görevleri genel olarak hücre içerisindeki maddelerin organizesi şeklinde özetleyebiliriz. Hücrenin salgı birimi olan golgi aygıtı da endoplazmik retikulum tarafından sentezlenmektedir.

Endoplazmik retikulum, golgi, lizozom ve kofullar ile hücre içerisinde besinlerin depolanması, paketlenmesi, sindirilmesi ve atılması süreçlerinin tamamı gerçekleşmektedir.

Endoplazmik retikulum kısaca hücre içi iletim görevi görerek hücre içinde gerekli moleküllerin gerekli birimlere ulaşmasını sağlamaktadır. Bununla birlikte salgı faaliyetlerini de yürütmektedir. Granüllü endoplazmik retikulumun yüzeyinde bulunan ribozomlarla da protein sentezlenmektedir.

Endoplazmik Retikulum Çeşitleri

Endoplazmik retikulum ili çeşittir. Bunlardan ilki granülsüz endoplazmik retikulum (granülsüz ER), diğeri ise granüllü endoplazmik retikulum (granüllü ER) şekindedir. İngilizce bunlara smooth (düz) ve rough (pürüzlü) denmektedir.

Granüllü endoplazmik retikulum: Zarları üzerinde ribozom bulundururlar. Bu nedenle granüllü bir görüntüsü vardır. Yüzeyde üretilen bu proteinler aktif değildir. ER bunları işleyerek aktif hale getirir. Bu proteinler çeşitli salgı işlemlerinde kullanılır. Yani hücre dışında faaliyet gösterir. Hücre içi protein olarak kullanılmaz.

Granülsüz endoplazmik retikulum: Zarları üzerinde ribozom bulunmaz. Yağ salgılayan hücrelerde genellikle bu ER görülmektedir. Düz bir görüntüsü vardır.

Granüllü ve granülsüz endoplazmik retikulum arasındaki fark üzerlerinde ribozom bulunup bulunmamasıdır. Dışarıya salgı veren hücreler daha çok granüllü ER bulundurur. Bunun nedeni salgıların çeşitli enzim ve proteinleri içermesidir.

Sarkoplazmik retikulum: İstisnai bir çeşit de sarkoplazmik retikulum denilen özel gör organeldir. Kaslarda bulıunur ve granülsüzdür. Üzerinde bulunan proteinlerle kalsiyum depolama ve kalsiyumu pompolama görevlerini görür. Böylece kas hücrelerinin kasılmasını sağlar.

Endoplazmik Retikulumun Maddeler Halinde Özellikleri

Yukarıda endoplazmik retikulum ne işe yarar öğrendik. Şimdi de bu organelin özelliklerini maddeler halinde kısaca sıralayalım:

• Bütün ökaryot hücrelerde bulunur. (Alyuvarlar hücreleri hariç)
• Zarlı bir sistemdir. Katkı ve kıvrımlı bir yapısı vardır.
• Çeşitli kanal ve keseler barındırır.
• Grünüllü ve granülsüz şeklinde iki çeşittir.
• Hücre bölünmesi sırasında kaybolur. Bölünmeden sonra tekrar ortaya çıkar.
• Proteinlerin taşınması temel görevidir.
• Salgı yapan hücrelerde bol miktarda bulunur.