Endosperm Nedir?

Biyoloji dersinde sürekli duyarız bu endosperm kavramını. Bilmediğimiz zaman pek kafamızda bir şey de canlanmaz. Bu yazıda endosperm nedir, ne işe yarar gibi sorulara yanıt vermeye çalışacağız.

Tohumlu bitkilerde döllenme sonucu polar çekirdekler ile spermin bir araya gelerek oluşturduğu 3n kromozomlu besi dokusuna endosperm denir.

Tanımdan bir şey anlamadıysanız size şunu hatırlatalım. Bitkilerde dişi üreme hücre hücresi oluşumu konusunda da anlattığımız gibi yumurta oluşumu sırasında bitki 3 tane mitoz geçirir ve 8 tane hücre meydana gelir. Bunlardan 3 antipot çekirdek, 2 sinerjit çekirdek, 2 polar çekirdek ve 1 yumurta meydana gelir.

Döllenme sırasında yumurta ile sperm birleşir ve 2n kromozomlu yeni canlıyı meydana getirir. Ancak bitki besin üretmeye başlayana kadar da besin ihtiyacını endosperm ile karşılar. Her biri n kromozomlu olan 2 polar çekirdek ve 1 tane sperm hücresi bir araya gelince 3n kromozomlu endosperm meydana gelir.

Endosperm Ne İşe Yarar?

Yukarıda bahsettiğimiz gibi endosperm besi dokudur. Yani embriyonun beslenmesini sağlar. Endosperm 3n kromozomludur dedik ancak bunun mantığını anlamak için bitkilerde üreme (tozlaşma ve döllenme) süreçlerini iyi bilmek gerekir.

Bitkilerde endosperm oluşmasını sağlayan tozlaşma ve döllenme süreçlerinde şunlar gerçekleşir:

• Polen tüpü embriyo kesesinin mikropil açıklığına erişir ve ucu erir.
• Generatif çekirdek polen tüpünde ilerlerken mitoz geçirir ve n kromozomlu 2 sperm çekirdeği oluşturur.
• 2 sperm çekirdeği de embriyo kesesine geçer.
• 1. sperm çekirdeği yumurta hücresiyle birleşerek 2n kromozomlu zigotu meydana getirir. Böylece yeni canlının temeli atılır.
• 2. sperm çekirdeği ve iki adet polar çekirdek birleşerek 3n kromozomlu besi dokuyu yani endospermi oluşturur.

Bu şekilde bitkilerde çift döllenme görülür. 1 tane sperm çekirdeği yumurta ile birleşirken diğeri ise polar çekirdeklerle birleşir.

Çimlenmekte olan tohum fotosentez yapmaz. Bu nedenle tohumlar karanlıkta da çimlenebilir. Bu süre içerisinde tohum besin kaynağı olarak hazır endospermi kullanır. Çimlenme olunca bitki zamanla fotosentez yapmaya başlar ve besin üretme süreci böylece başlar.

Çenek ve endospoerm farkı da çok merak edilmektedir. Tohum tek çenekli ya da çift çenekli olabilir. Çenek embriyo ile endosporm arasında bulunan yapıdır. Endospermden çeneğe geçen besin oradan da embriyoya geçecektir.

Fasulye ve ayçiçeği gibi canlılarda endosperm bulunmaz. Bunlar da çimlenme gerçekleşene kadar besinlerini çeneklerden karşılar.