Fosforilasyon Nedir?

Canlılarda gerçekleşen en temel biyokimyasal olayların başında fosforilasyon olarak adlandırdığımız işlem gelmektedir. Her an her canlıda fonforilasyon sürmektedir. Bu yazıda fosforilasyon nedir sorusuna yanıt arayacağız.

Organik moleküllere fosfat grubunun bağlanmasına fosforilasyon denmektedir. Organik molekülden fosfat grubunun kopması ise defosforilasyon olarak isimlendirilir. Bu iki süreç canlı hücrelerde sürekli olarak gerçekleşmektedir.

Fosforilasyona örnek verecek olursak ilk vereceğimiz örnek ATP sentezi olur. ATP üretimi bi fosforilasyon olayıdır. Adenin bazına riboz şekeri bağlanmasıyla ortaya çıkan adenozine bir fosfat bağlanırsa AMP, iki fosfat bağlanırsa ADP, üç fosfat bağlanırsa ATP elde edilir.

Yukarıdaki görselde fosforilasyon tepkimesi örneği olması açısından ATP sentezi gösterilmiştir.

Fosforilasyon Çeşitleri

Daha önce fosforilasyon çeşitleri konu anlatımı yazısında fosforilasyon çeşitleri üzerinde zaten durmuştuk. Bu yazıda tekrar hatırlayalım.

Substrat düzeyinde fosforilasyon: Her canlı türünde gerçekleşen en temel fosforilasyon çeşididir. Hücresel solunumun glikoliz safhasında bu fosforilasyon çeşidi gerçekleşir. Glikoliz bütün canlılarda ortak olduğu için de en temel fosforilasyon çeşidi substrat düzeyinde fosforilasyondur. Oksijenli ya da oksijensiz solunum yapan bütün canlılarda görülmektedir

Oksidatif fosforilasyon: Oksijenli solunum yapan canlıların mitokondri organelinde gerçekleşir. Oksijen kullanıldığı için enerji verimi oldukça yüksektir. Oksijenli solunumda ETS elemanları devrededir. Daha önceki krebs ve glikoliz evrelerinden gelen organik moleküller kullanılır. Böylece çok sayıda ATP elde edilir.

Fotofosforilasyon: Fotosentetik fosforilasyon olarak da adlandırılır. Fotosentez tepkimelerinde gerçekleşir. Yine ATP üretimi söz konusudur. Buradaki temel enerji kaynağı güneş ışığıdır. Fotosentetik canlılar güneş enerjisinden aldıkları enerjiyi kullanarak fosforilasyon yaparlar yani ATP üretirler. Ancak burada ortaya çıkan ATP fotosentezin tepkimelerinde kullanılır. Diğer hücre faaliyetlerinde kullanılmaz.

Kemofosforilasyon: Adından da anlaşılacağı gibi kemosentetik canlılarda görülmektedir. Bazı bakteri türleri kendi besinlerini kendileri üretir ancak güneş ışığı yerine bileşiklerin oksitlenmesinden elde edilen enerjiyi kullanırlar. Bu canlıların yaptığı fosforilasyona kemofosforilasyon denmektedir.

Fosforilasyon Hakkında Sorular

Fosforolasyon nedir ve fosforilasyon çeşitleri nelerdir kısaca öğrendik. Şimdi de konuyla ilgili birkaç soruyu kısaca yanıtlayalım.

Substrat düzeyinde fosforilsayon hangi canlılarda görülür?

Yukarıda belirtildiği gibi bütün canlılarda görülmektedir. Çünkü bütün canlılarda enerji elde etmek için solunum yapılmaktadır.

Fosforilasyon örnekleri verebilir misiniz?

ATP üretiminin görüldüğü her yerde fosforilasyon vardır. Solunumda, fotosentezde ve kemosentezde bu tepkimeler gerçekleşmektedir.

Defosforilasyon nedir?

Organik molekülden fosfat koparılmasıdır. ATP’den bir fosfat koparırsanız tekrar ADP elde edersiniz. Bu tepkimeler zıt yönlü devam ettirilerek aynı moleküller tekrar kullanılır. Fosforilasyonun tersi defosforilasyondur.