Histon Proteini Nedir?

Proteinler vücudumuzdaki en önemli organik moleküllerin başında gelir. Enzim olarak görev yapabildikleri gibi proteinler aynı zamanda yapı taşı olarak da kullanılır. Suyu çıkardığımızda vücudumuzun önemli bir kısmı proteinden oluşmaktadır.

Bu yazıda protein türlerinden biri olan histon proteini üzerinde duracağız. Histon proteini nedir ve ne işe yarar gibi sorulara birlikte yanıt arayacağız.

Histon proteini ökaryot hücrelerde bulunan ve kromatin iplikte yer alarak DNA’yı bir arada tutan bir protein grubudur. Histonlar çok uzun DNA zincirinin bir arada durması için zincire dayanıklılık sağlayan yapılardır.

Histon proteini prokaryotlarda bulunmaz. Ancak bu durum birkaç küçük istisnası vardır.

İlgili yazı: DNA’nın görev birimi

 Histon Proteini Yapısı ve Görevleri

Histon proteini nedir ve ne işe yarar kısaca öğrendik. Ana işlevi DNA zinciriyle birleşerek onu kromatin iplik haline getirmektir. Bir kromatin ipliğin yapısına bakarsanız kütle olarak histon proteini miktarı DNA zinciri miktarından daha fazla gelecektir.

Kromatin ipliklerinin yapısına histon proteinleri dışında başka proteinler de katılmaktadır.

Çekirdekte bulunan DNA, serbest halde ve doğrusal değildir. Çekirdeğin içine sığması ve kromozom oluşumunda yer alması için histonlara sarılı bir şekilde oldukça yoğunlaşmıştır. Bazı histonlar, iplik benzeri DNA’nın sarılması için makaralar olarak işlev görür.

Histonlar, bazik yapılı proteinlerdir. Bunun nedeni bazik yapıda olan arjinin ve lizin amino asitlerin histon proteinlerinde bol miktarda bulunmasıdır. Histonlardaki pozitif yükler ile negatif yüklü DNA arasında elektriksel yük çekimi olur. Bu da DNA-Histon birleşmesini kolaylaştırır.

Nükleozom Nedir? Ne İşe Yarar?

Kromatik ipliği mikroskop altında genişletirsek bir ipe dizilmiş boncuklar gibi görünmektedir. İşte iplikteki her biz boncuğa nükleozom denir.

Her bir nükleozom, 8 proteinden molekülünden meydana gelen ve histon oktamer olarak adlandırılan yapıların etrafına DNA’nın makaraya sarılır gibi sarılmasıyla oluşmuştur. Yani kromatin iplikte 8 proteine sarılı DNA bölmelerinden bir boncuk düşünün. Ardından bu boncukların tekrar ederek ipliği oluşturduğunu hayal edin.

8 adet histon proteinleri 4 çifttir. H2A, H2B, H3 ve H4 isimli histon proteinlerinin her birinden iki tane bulunmaktadır. Nükleozom zinciri daha sonra solenoid şeklinde 30 nm’lik bir spiral içine sarılır; burada ilave H1 histon proteinleri kromozom yapısını kurmak için her bir nükleozoma bağlanır.

Kısaca özetlemek gerekirse 4 çift olmak üzere 8 histon proteine sarılı DNA ile nükleozomlar oluşur. Ardından bunlar H1 denilen histonlara bağlanara kromatin ipliği meydana getirmektedir.

Buradan şu sonucu çıkarabiliriz. Toplamda 5 çeşit histon proteini bulunmaktadır. Bunlar H1, H2A, H2B, H3 ve H4 şeklindedir.

Şunu da belirtelim ki DNA zincirinin her yerinde histon proteini bulunmaz. Bazı yerler proteinli ve bazı yerler proteinsizdir. Bu da aslında DNA’daki bilgiyle alakalıdır. Proteinli yerlerin başlangıcı ve bitmesi de bize genlerin yerleri hakkında ipuçları vermektedir.

Son olarak kromozom nedir onu da açıklayalım. Kromatin ipliklerin nasıl oluştuğunu anladık. İşte bu ipliklerin katlanmasıyla elde edilen daha büyük yapılara kromozom denir.

Organik baz < nükleotit < nükleozom < gen < DNA < kromatin < kromozom sıralamasını akılda tutmakta yarar vardır.