İndirgenmiş Sıcaklık Nedir?

İklimin en önemli etmeni sıcaklıktır. Coğrafyada gerçek sıcaklık ve indirgenmiş sıcaklık şeklinde iki farklı sıcaklık değeri bulunmaktadır. Bu yazıda çok karşılaştığımız ancak bazen anlamakta zorlandığımız indirgenmiş sıcaklık nedir cevaplamaya çalışacağız.

Termometre ile ölçülen gerçek sıcaklığın yükselti etkisinden arındırılmasıyla ortaya çıkan sıcaklığa indirgenmiş sıcaklık denmektedir.

Coğrafyada sıcaklığı belirleyen ana etmen enlemdir. Ancak yükselti arttıkça aynı enlem üzerinde sıcaklık düşmektedir. Ancak bir bölgenin sıcaklığını belirlemek için bazen gerçek sıcaklığa değil indirgenmiş sıcaklığa ihtiyaç duyarız.

İndirgenmiş sıcaklık formülünü vermeden önce indirgenmiş sıcaklıkla gerçek sıcaklık arasındaki fark iyi anlaşılmalıdır. Bu fark iyi anlaşılırsa formülü zaten kendiniz üretebilirsiniz.

İndirgenmiş Sıcaklık Formülü

Yüksek bir yerde termometre ile ölçüm yaparsanız sıcaklık yükseltiden dolayı düşük çıkacaktır. Ancak o bölgenin sıcaklık eğilimiyle ilgili doğru bilgi edinmiş olmayız. Sıcaklık yükselti arttıkça her 210 metrede 1 °C sıcaklık düşer. Bunu genelde 200 metrede 1 derece şeklinde yuvarlak hesapla ifade ederiz.

Öyleyse yüksekliği 200 metreye bölüp çıkan değeri gerçek sıcaklığa eklersek indirgenmiş sıcaklığı bulabiliriz.

İndirgenmiş sıcaklık formülü: İndirgenmiş sıcaklık = Gerçek sıcaklık + Yükseklik / 200 şeklindedir.

Şimdi de bir örnek ile bu formülü kullanalım.

---

Örnek: Bir dağın zirvesinde sıcaklık 2 °C olarak ölçülmüştür. Dağın zirvesi deniz seviyesinden 1200 metre yüksek olduğuna göre dağın olduğu bölgede indirgemiş sıcaklık nedir?

Çözüm: Formülü uygularsak indirgenmiş sıcaklık = 2 °C + 1200 / 200 = 8 °C olarak bulunur. Bunun açıklaması şu şekildedir. Eğer dağ yükseltisi olmasaydı sıcaklık 8 °C olacaktı. Ancak yükseltiden dolayı sıcaklık 6 °C düşüş göstermiştir.

---

Enlem ve Sıcaklık

Dünyamızda sıcaklığı belirleyen ana etmenlerin başında enlem gelmektedir. Ancak bununla birlikte deniz etkisi, yükselti gibi etkiler de olmaktadır.

Bu etkiler olmadığında enlem ile izoterm haritası paralellik göstermektedir. İzoterm haritası bir bölgenin sıcaklığının gösterildiği haritalardır.

İzoterm haritaları gerçek sıcaklıkla çıkarıldığında enlem ile tam paralellik göstermez. Bunun nedeni yükseltinin sıcaklık açısından ciddi bir faktör olmasıdır. Mevsimin sıcak olduğu günlerde bile dağ zirvelerinde kar olabildiğini biliyoruz.

İşte izoterm haritası gerçek sıcaklığa değil de indirgemiş sıcaklığa göre düzenlendiği zaman enlem etkisi daha çok göz önüne çıkmaktadır. Çünkü sıcaklık, yükselti etkisinden arındırılmıştır. Gerçek sıcaklıkla indirgenmiş sıcaklık arasında fark yükseltinin çok olduğu bölgelerde fazla olur. Türkiye nispeten yüksek bir ülke olduğu için iki değer arasında ciddi fark olabilmektedir.

Yukarıda verdiğimiz sıcaklık hesaplama formülüyle gerçek ve indirgenmiş sıcaklık arasında ilişki kurulabilir ve gerekli hesaplamalar yapılabilir. İndirgemiş sıcaklık haritası yorumlama için iklim ve enlem konularına hakim olmak gerekmektedir.