İskan Siyaseti Nedir?

Siz değerli okuyucularımız için iskan siyasetini konusunu işleyeceğiz. Bu yazıda bu politikanın neden ve nasıl uygulandığını, sonuçlarının neler olduğunu göstereceğiz.

İskan sözcüğü, kelime anlamı olarak günümüz Türkçesinde de kullandığı gibi, yerleşme, ikamet etme, oturma, yerleştirme gibi anlamlara gelmektedir. İskan siyaseti ya da politikası temel olarak Osmanlı Devleti’nin yeni fethedilen bölgeleri özellikle Balkanları Türkleştirmek için Anadolu’da göçebe ve yarı-göçebe halde bulunan Türkleri yerleşik hayata geçirme düşünce ve uygulamasıdır.

Bu politika Osmanlılar’da ilk olarak Orhan bey döneminde uygulanmıştır.

İskan Politikası Neden Yapılmıştır?

İskan politikası Osmanlılar’da bir amaç için değil birden fazla amaç için uygulanmıştır. Bu sebeplerin her biri birbiriyle yarışacak derecede temel etkendir. Tek bir sebebi öne çıkarmaktan ziyade sizlere bir sebepler demeti sunacağız.

İskan politikasının ilk amacı olarak Osmanlılar tarafından yeni fethedilen – özellikle Balkanlar – toprakları Türk-İslam kimliğini kazandırmaktır. Bunun için de göçebe Türk toplulukları sıklıkla Balkanlara yerleştirilmiştir. Fakat sadece göçebe topluluklar değil bireysel olarak Anadolu’da yaşadığı yerlerde bozgunculuk yapanlar, yerli halkla uyuşamayanlar ülke ekonomisine katkıda bulunmaları ve başıboş kalmamaları için devlet tarafından bu beldelere yerleştirilmiştir.

Yine bu uygulama ile yerleşik olmamaları devlet tarafından istenmeyen ve bu yüzden vergilendirilemeyen göçebelerin yerleşik yaşama geçmesi ve onların vergilendirilerek hazineye katkı sağlanması da amaçlanmıştır.

İskan siyaseti yeni fethedilen topraklarda değil eski Osmanlı topraklarında da az da olsa uygulanmıştır. Fakat buradaki uygulamanın temel sebebi tarımı terk edenler yüzünden boş kalan topraklara insan yerleştirerek Osmanlı ekonomisinin temel direği olan tarımı güçlendirmektir.

Bu politikanın uygulanmasının bir de siyasal ayağı vardır. Buna göre bu bölgeler Türkleştirilerek hem Osmanlılar için ileride yapacakları fetih hareketleri için bir üs konumunda olup lojistik avantaj sağlıyorlardı hem de geride düşman bırakmamış oluyorlardı.

İskan Politikası Nasıl Uygulanırdı?

İskan politikasının uygulanması her zaman kolay olmamıştır. Tahmin edilebilir ki kimse yerleştiği yeri bırakıp kolay kolay başka yere gitmek istemez. Bunun için Osmanlılar bu politika kapsamında yeni fethedilen topraklara göçenler için çeşitli kolaylıklar sağlarlardı. Bunların başında da vergi istisnası ve toprak verilmesi gelirdi.

Yani devlet yeni yerleşenlerden bir süre vergi almazdı ve onlara toprak ve üretim araçları tahsis ederdi. Tabi bunun karşılığında bu insanların yeni göçtükleri yerleri terk etmeleri yasaktı.

Tabi yeni fethedilen yerlere insanlar göç ettirilirken geldikleri yerin de düzeninin bozulmaması son derece önemli bir husu arz ediyordu. Bunun için de devlet bir bölgedeki tüm insanları alıp yeni bölgeleri göçürmez, özellikle o bölgede sevilmeyen, isyan çıkarma ya da sorun çıkarma ihtimalleri olan insanların yeni fethedilen yerlere göçmelerini sağlardı.

İskan Politikasının Sonuçları

Bu politikayla birlikte fethedilen yerler uzun süre Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır. Bugün bile Balkan topraklarında hala Müslümanlara ve Türklere rastlanabilmektedir. Yine aynı biçimde iskan politikasının uygulanması Osmanlı’nın batıda daha uzak toprakları ele geçirmesine de yardımcı olmuştur. Bu politika ile birlikte özellikle yeni fethedilen topraklarda düşük vergilendirme ile beraber tarımda üretim ve istihdam artmıştır.

İskan politikasının en önemli sonucu fethedilen yerlerde devletin kalıcı olmasıdır. Bu sistem birçok yerde başarı ile uygulanmıştır.