İstimalet Politikası Nedir?

Bu yazımızda sizlere istimalet politikası hakkında temel bilgilerle bazı örnekler verip bu sistemin kendisiyle çok karıştırılan iskan politikası ile aralarındaki farklara değineceğiz.

İstimalet Politikasının Tanımı

İstimalet politikası nedir kısaca bilgi vermek adına istimalet politikasının tanımını yapalım.Bu terimi kabaca hoşgörü politikası olarak nitelendirebiliriz ama bu terim hoşgörüden başka unsurlar da içeriyordu.

İstimalet sözcüğünün sözcük anlamı meylettirme, yönlendirme, cezbetme demektir. Bu terim Osmanlılarda temel anlamı doğrultusunda gayrimüslim insanları gözetme ve yeni fethedilen yerlerdeki halkı iyi idare edebilmek anlamında kullanılmıştır. Buradaki insanlara iyi davranmak, onları güvenliğini sağlamak, dini serbestiyet, vergi kanunlarında çok büyük yükler getirmemek bu politikanın temel unsurlarıdır.

Bu politika özellikle Osmanlı’nın kendine ikinci yurt edindiği Balkan Yarımadası’nda uygulanmış ve belli bir süre başarılı olmuştur. Bu politika Osmanlılara çok kolaylıklar sağlamıştır. Örneğin bu politika sayesinde fethedilen çoğu yerde yerli halkın direnişiyle karşılaşılmamış aksine işbirliğine gidilmiştir.

Yine aynı şekilde yerel halkın medeni ilişkilerine pek dokunulmamış sadece kamusal ve mali işler Osmanlı yönetimi tarafından ele alınmıştır. Öyle köklü bir politikadır ki 2. Mahmut devrinde bile bu politika yer yer uygulanmıştır. Bu politika sayesinde insanların gönlü alınarak isyan çıkması kolayca engelleniyor ve Devlet-i Ali yeni fetihler enerji harcayabiliyordu. Bu politikanın bir yararı da o bölgede halkın sırtından geçinen senyör ve derebey sınıfını ortadan kaldırmasıydı.

İskan Politikası

Bu başlık altında sizlere istimalet politikası ile ismi dolayısıyla sık sık karıştırılan iskan politikasından bahsedeceğiz.

İskan kelime anlamı olarak oturma, ikamet etmek, yerleşme, yerleştirmek gibi anlamlarda kullanılır. Osmanlılarda bahsi geçen iskan politikası da buna paralel olarak özellikle Anadolu’dan göçebe ya da yarı-göçebe halde yaşayan Türklerin Batıya yerleştirilmesidir.

Bununla Osmanlılar hem göçebeleri yerleşik düzene geçirerek tarımı geliştirip bu insanlardan vergi toplayabilecek hem de ele geçirilen yerleri Türkleştirip Müslümanlaştırıp orayı kalıcı bir yurt haline getirecekti. Bu uygulamaya da yine en çok Balkanlarda rastlamaktayız. Bu politikaya 16. yüzyılda başlanmıştır. Yine Türklerin yerleştirildiği bu eskiden senyörlerin ve derebeylerinindi. Böylece bu toprak halka zulmedenlerden geri alınmış oluyordu.

İstimalet ve İskan Politikası Karşılaştırması

Bu alt başlıkta iki politikanın farklılıklarını ve benzerliklerini bulabileceksiniz.

• İsitmalet politikası gayrimüslimlere karşı uygulanırken, iskan politikası Türklerle uygulanırdı.
• İki politika birbirinin tamamlayıcısıdır. İki politika da fetihleri kalıcı hale getirmek ve İslam’ı yaymak amacıyla yapılıyordu.
• İki politikanın da asıl uygulama alanı Balkanlardı.
• İskan politikasında herhangi bir sosyal devlet düşüncesi bulunmazken, istimalet politikası tamamen bu niteliktedir.
• İstimalet politikası neredeyse bütün İslam devletlerinde farklı şekillerde de olsa uygulanmıştır.