İzotop Nedir?

Lisede kimya dersini alan birisi mutlaka izotop ifadesini duymuştur. Bu durumda aklınıza direk izotop nedir sorusu gelecektir. Bu yazıda izotop kavramı üzerinde duracağız.

Doğadaki bütün maddeler atomlardan meydana gelmiştir. Atomların ise çekirdeğinde proton ve nötron, yörüngelerinde ise elektron bulunur. Proton ve nötronların toplam sayısı kütle numarasını verir. Çünkü elektronların kütlesi yok denecek kadar azdır. Atomun kütlesini atom çekirdeği oluşturur.

İşte proton sayıları aynı, nötron sayıları farklı olan atomlara izotop atomlar denir.

Kütle numarası proton ve nötron sayılarının toplamı olduğu için izotop atomların kütle numaraları da farklıdır.

İzotop Örnekleri

İzotop nedir kısaca bilgi verdik. Şimdi birkaç örnek ile bilgimizi pekiştirelim.

Örneğin ¹⁰B ile ¹¹B atomları aynı elementin farklı izotoplarıdır. İzotop atomların proton sayısı aynı olduğu için kimyasal özellikleri aynıdır. Bu nedenle aynı elementtirler.

Periyodik tablodaki her elementin birden fazla izotopu vardır. Bu nedenle bu elementlerin kütlesi bu izotopların bulunma oranlarına göre ortalama alınarak hesaplanır. Kütle numaralarının tam sayı olmasına rağmen atom kütlelerinin virgüllü olmasının nedeni budur.

Örneğin ¹⁰B izotopu için bulunma yüzdesi yaklaşık %20, ¹¹B atomu için ise bulunma oranı yaklaşık %80’dir. Bu sayede B elementinin kütle numarası 10.8 olarak bilinir. Bu izotopların 10 kütle numaraları olanlarında 5 nötron, 11 kütle numaralı olanında ise 6 nötron vardır.

Radyoaktif İzotop Nedir?

Çekirdeğinin parçalanması daha kolay olan atomlar radyoaktiftir. Atom çekirdeğindeki nötron sayısı arttıkça radyoaktif özellik artar. Özellikle atomlar büyüdükçe radyoaktif özellikleri de artar. Nükleer tesislerde uranyum kullanılmasının nedeni de budur.

Bir elementin radyoaktif özellik gösteren çeşidine radyoaktif izotop denir. Radyoaktif izotopların genellikle nötron sayısı daha büyüktür. Bu nedenle daha ağırdır. Nötron/proton oranı yüksek olduğu için çekirdek kararsızlığı da vardır.

Radyoaktif izotoplar santrallerde enerji elde etmek için  ya da nükleer silah üretilmesinde kullanılabilmektedir. Laboratuvarlarda üretilen bazı sentetik izotoplar da radyoaktif özellik gösterebilir.

İzoton ve İzobar Nedir?

Kimyada izotop kadar yaygın olmasa da izoton ve izobar kavramları da önemlidir. İzotop atomlar nötron sayıları aynı proton sayıları farklı atomlardır. Bu atomların proton sayıları farklı olduğu için kimyasal özellikleri de farklıdır. Yani izoton atomlarla ilgili kimyasal bir ortaklıktan bahsedemeyiz.

İzobar atom ise kütle numaraları eşit olan atomlardır. Bu atomların kütleleri eşittir. Ancak proton sayıları farklı olduğu zaman bu atomlar farklı elementlere aittir.

Bir atomun hangi elemente ait olduğunu gösteren kriter proton sayısıdır. Proton sayısına atom numarası da denir.