Kömür Oluşumu

Bu yazıda kömürün oluşum sürecini ele almaya çalışacağız. Kömür uzun zaman diliminde meydana gelen bir tür maddedir. Enerji kaynağı olarak kullanılabiliyor olması onu çok değerli kılmıştır.

Kömürün oluşum aşamalarına geçmeden önce kömür çeşitleri ve özellikleri ile ilgili bilgi almak isterseniz linke tıklayarak daha önce oluşturduğumuz kaynaktan faydalanabilirsiniz.

Kömürün Oluşum Süreci

Kömürün oluşması için bazı koşullar gereklidir. Bu koşullar ortaya çıktığı zaman kömür çok uzun bir süreçte meydana gelir.

Yeryüzündeki kömür bundan milyonlarca yıl önce meydana gelmiştir. Kömürün oluştuğu bu zamanda yeryüzünde çok devasa ağaçlar, yosunlar, bitkiler ve dinozorlar yaşıyordu.

Ağaçlar belli bir büyüklükten sonra devriliyor ve ölüyordu. Ağaçların ve yosunların yoğun olduğu bataklık alanlarda böylece bir birikme oluyordu. Ölen bitkilerin yerine ise yenileri geliyordu.

Zamanla bataklıklarda kalın bir ölü bitki tabakası oluştu. Böylece yüzey yapısı değişti. Yüzeye suyun tekrar dolmasıyla canlılık yeniden hayat buldu. Bu evre birkaç kez tamamlandıktan sonra üst üste binmiş ölü canlı tabakaları oluşmaya başladı.

En alttaki tabakaların üzerine çok yük bindiğinden bu tabakalar basınca maruz kaldı.

Ölü atığın içinde bitki, hayvan, tek hücreli ve benzeri canlılar vardı. Canlı bedenlerinde organik moleküller bulunur. Organik moleküllerin de temeli karbon (C) atomudur. Ancak karbonla birlikte hidrojen (H) ve oksijen (O) gibi atomlar da organik madde yapısına katılır.

En altta kalan ölü canlı tabakaları yüksek sıcaklık ve basıncın etkisiyle oksijen gibi gazları yitirdi. Geriye kalan saf karbon basınçla çok uzun sürede şekillendi ve kömür yapısını oluşturdu.

Kömürün fosil yakıt olarak anılmasının sebebini de anlamışızdır. Fosil yakıtların hepsinin oluşum mantığı benzerdir. Kömürün dışında petrol ve doğal gaz da benzer süreci geçirmiştir. Aradaki bazı farklardan dolayı oluşan fosil yakıt türü de farklı olmuştur.

Kömürün Kullanım Alanları

Düşünün ki kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtlar milyonlarca yıl boyunca doğada zaman içerisinde oluştular. Oluştuktan sonra da arada milyonlarca yıl geçti. Tarih sahnesine çok sonradan insan çıktı. Üstelik insanlar da bu yakıtları 200 300 yıllık bir süredir aktif kullanıyor.

Dünya nüfusu hızla arttığı için milyonlarca yılda şekillenmiş kaynaklar nispeten çok daha kısa sürelerde tüketiliyor. Bu kaynakların tükenmesinin nedeni tek kullanımlık yani geri dönüşümsüz enerji kaynağı olmalarıdır.

Karbon yapılı kömürün esas kullanım alanı ısı elde etmektir. Bu günlük yaşamda farklı safhalarda karşımıza çıkar. Evlerde ısınmak için kullanıldığı gibi fabrikalarda ısı ihtiyacı için de kullanılır. Bununla birlikte hala santrallerde kömürden elde edilen ısı enerjisi elektrik enerjisine dönüştürülmektedir.

Sanayi devriminin ilk yıllarında kömür en kolay bulunan ve verimli enerji kaynağıydı. Buhar makineleri, fabrikalar kömürün sağladığı enerji üzerinden yükseliyordu. Zamanla alternatif enerji kaynakları çoğaldı. Kömür eski önemini kaybetti. Gelişmiş ülkelerde evlerde kömür ısınmak için kullanılmıyor artık. Çoğunlukla doğalgaz kullanılıyor.

Ancak bununla birlikte kömür hala değerli bir maden olma özelliğini koruyor. Elektrik eldesinde kömür yakılması birçok ülkede hala kullanılmaktadır. Kömür maden aramaları devam etmekte ve kömür madenleri işletilmektedir.

Kömürün Kalitesi

Kömürün oluşum sürecinde geçirdiği safha kalitesini ortaya çıkarmaktadır. Bir kömür daha sıkı ve tozsuzsa yani tarih içerisinde daha yüksek basınca maruz kalmışsa o kömür daha kalitelidir.

Kaliteli kömürün enerji verimliliği çok yüksektir. Böyle olduğu zaman birim kütle başına elde edilen enerji miktarı yüksek olmaktadır. Bu da kömürün fiyatına yansımaktadır.

Örneğin linyit kömürü kalitesizken antasit kömür oldukça kalitelidir. Antrasit kömür doğada çok seyrek bulunan bir kömür türüdür. Rengi parlaktır. Karbon oranı yüksek ve kurudur. Su oranı çok düşüktür.