Külliyenin Amacı ve Külliye Örnekleri

Türk İslam tarihinde külliyeler önemli yer tutmuş yapılardır. Tarih açısından, özellikle Osmanlı tarihi ve medeniyeti bakımından külliye kavramı üzerinde durulması gereken bir kavramdır. Daha önce külliye nedir adlı yazıda külliyenin tanımını yapmıştık.

Bu yazıda külliyenin amacı ve bazı külliye örnekleri üzerinde durmaya çalışacağız. Son dönemde cumhurbaşkanlığı külliyesi nedeniyle külliye nedir diye merak edenlerin sayısı artış göstermiştir.

Külliye Arapça kökenli bir kelimedir ve “bütün”, “tamamı” gibi anlamlara gelmektedir. Bu nedenle külliyeler cami, medrese, şifahane, kütüphane gibi faydalı kullanım alanlarının bir arada olduğu yapılara denmiştir.

Külliyenin Amacı

Külliye çeşitli ihtiyaçlar doğrultusunda doğmuş bir yapı çeşididir. Külliyenin amaçları maddeler halinde kısaca şöyle sıralanabilir:

• Ticaret yolundaki kervanların konaklaması ve ihtiyaçlarını gidermesi
• Toplumda medeniyeti ve İslami düşünceyi canlandırmak
• Devlet için yetişmiş, kültürlü memur ve din adamı yetiştirmek
• Kabiliyetli fakat imkanı olmayan insanların devlet imkanlarıyla desteklenmesini sağlamak
• Evsizlere ve yoksullara yardım etmek
• Bilimde ve eğitimde ilerlemeyi sağlamak
• Dini yaşantısı olan grupların devletten uzaklaşmayıp devlete bağlı kalmasını sağlamak

Yukarıdaki amaçlar doğrultusunda Osmanlı Devletinde çeşitli külliyeler kurulmuştur. Külliyeler aynı zamanda bütün imkanların bir arada olduğu toplu sahalar olduğu için oldukça işlevsel faydalar sağlamıştır.

Ulaşım olanaklarının bugünkü kadar gelişmemiş olmasından ötürü birçok olanağın tek yerde toplanmış olması avantaj sağlamaktadır. Bugün dahi devlet daireleri birbirine yakın yapılmaktadır. Bunun da temel amacı düzeni sağlamak ve ulaşım yükünü düşürmektir.

Külliye Örnekleri

Osmanlı Devletinde özellikle başkent İstanbul’da çok sayıda külliye inşa edilmiştir. Bu külliyelerden günümüze kalanlar cami olarak kullanılmaktadır. Çünkü şifahane, kütüphane gibi külliye içerisinde bulunan diğer kurumlar yerini daha modern yapılara bırakmıştır.

Bazı külliye örnekleri şöyle sıralanabilir:

• Murat Paşa Külliyesi
• Ayasofya Külliyesi
• Sinan Paşa Külliyesi
• Kaptan İbrahim Paşa Külliyesi
• Yayha Efendi Dergah Külliyesi
• Sultan II. Beyazıt Külliyesi
• Fatih Sultan Mehmet Külliyesi
• Atik Ali Paşa Külliyesi
• Davut Paşa Külliyesi
• Çorlulu Ali Paşa Külliyesi
• Süleymaniye Külliyesi
• Haseki Külliyesi
• Eyüp Sultan Camii ve Külliyesi

Yukarıda gördüğümüz külliyelere genellikle yaptıranın adı verilmiştir. Dikkat ederseniz külliyelerin önemli bir kısmı da saray çevresine kurulmuştur. Böylece şehir ve eğitim hayatı daha sistemli ve modern hale getirilmiştir.