Mikoloji Nedir?

Biyoloji canlıları inceleyen bilim dalıdır. Ancak canlılar çeşit çeşit olduğu için bunları sınıflandırmak ve incelemek zorunlu hale gelmiştir. Mikoloji de biyolojinin alt dallarından bir bilim dalıdır. Bu yazıda mikoloji nedir öğreneceğiz.

Biyolojide mantarları inceleyen bilime mantar bilimi ya da mikoloji denir. Bu alanda çalışan bilim adamların mikolog denir. Mantarların bitkilerden oldukça farklı canlılar olduğunu unutmamak gerekir.

Mantarlar bitkiler gibi fotosentez yapmazlar. Organelleri de bitkilerden farklıdır. Ancak hayvanlar gibi hareket de etmezler. Toprağa bağlı yaşarlar. Bütün bunlar mantarları yeni bir alem olarak incelenmesine neden olmuştur.

Canlılar temel olarak 5 aleme ayrılmaktadır:

1. Hayvanlar
2. Bitkiler
3. Bakteri ve arkeler alemi (prokaryotlar)
4. Mantarlar
5. Protista

Yukarıda gördüğünüz gibi canlıları 5 aleme ayırdığımızda bunlardan biri tek başına mantarlar olmaktadır.

Mantarların Genel Özellikleri

Mantarlar ne bitkilere tam olarak benzer ne de hayvanlara. Mantarların özellikler aşağıda sıralanmıştır:

• Bitkilerdeki gibi kök, gövde ve yaprak içermezler.
• Fotosentez yapmazlar ve heterotrof beslenirler. (Kendi besinlerini üretmezler)
• Sporlar üreyerek çoğalırlar.
• Hücre çeperleri vardır ancak bu çeper bitkilerin çeperinden farklı özellikler gösterir.
• Hücreleri çok sayıda çekirdek içerir.
• Hareket etmemeleri ve çeperli olmaları bitkilere benzetilir.
• Heterotrof olmaları ve sentrozom taşımaları hayvanlara benzetilir.
• Çoğunlukla nemli ortamlarda yaşarlar.

Yukarıda saydığımız özellikler mantarların genel özellikleridir. Doğada bulunan birçok çeşit mantarı  özellikleriyle sınıflandırmak mikoloji biliminin görevleri arasındadır.

Mantarlar ve fotosentez yapan algler simbiyotik yaşam birliği kurarak liken meydana getirirler.

Mantar Çeşitleri

Doğada bulunan mantarlar mikoloji bilimiyle ilgilenen mikologlar çeşit gruplara ayırarak incelemektedir. Mantarları temel olarak 4 ana başlık altında toplayabiliriz:

1. Parazit mantarlar
2. Küf mantarları
3. Maya mantarları
4. Şapkalı mantarlar

Parazit mantarlar: Ayaklarımızda ve çeşitli yerlerimizde mantar rahatsızlığa neden olan canlılar bunlardır. Parazit olarak beslenirler.  İnsanların, hayvanların ya da bitkilerin üzerinde yaşarlar. Üzerinde yaşadıkları canlıya zarar vererek hayatlarını sürdürürler.

Küf mantarları: Küflenmeye neden olurlar. Üremek için meydana getirdikleri sporlar bazı besinlerin üzerinde küf oluşumuza sebep olur. Salça, ekmek ve ya limon üzerinde biriken küfler küf mantarıdır.

Maya mantarları: Tek hücreli mantar çeşitleridir. Gözle görülmezler ancak insanlar tarafından kullanılırlar. Ekmek, yoğurt ve peynir gibi maddelerin mayalanmasında maya mantarları rol oynar.

Şapkalı mantarlar: En çok bilinen mantar çeşitleridir. Gözle görülebildikleri için mantar denince akla genellikle bunlar gelir. Humuslu topraklarda, çayır alanlarında, ağaç köklerinde yetişebilirler. Çürükçül beslenirler. Şapkalı mantarların yenilebilen çeşitleri vardır. Bunlara da kültür mantarı denir. Bununla birlikte oldukça zehirli olan şapkalı mantar türleri de mevcuttur.

Mikoloji Biliminin Gelişimi

Şapkalı mantarları tüketilmesi çok eskiye dayanmaktadır. Ayrıca bu mantarların bazılarının zehirli olduğu da bilinmekteydi. 17. yüzyıl başlarında mantarların kendiliğinden değil de başka mantarın sporlarından ortaya çıktığı tespit edildi. Bunun üzerine başlayan çalışmalarla birçok mantar türü tespit edildi.

Bugün zehirli mantarlar ve gıda olarak tüketilebilen mantarların çok büyük bir bölümü tespit edilmiştir. İnsanoğlu gıda olarak tüketmek ve mayalanma işleminde kullanmak şeklinde mantarlardan faydalanmaktadır. Ayrıca antibiyotik üretiminde de mantarlar çok önemli bir yere sahiptir.

Mantarlar ilkin bitki sanıldığı için mikoloji bitki bilimi olan botaniğin bir alt dalı şeklindeydi. Zamanla bitki olmadıklarının anlaşılmasıyla mikoloji kendi başına bir alan şekline gelmiştir.

Mantarlar insanlarda çeşitli hastalıklara neden olabilir. Mantar kaynaklı bu hastalıklara mikoz adı verilmektedir. Mikoloji biliminin önemli çalışmalarından biri mantarları inceleyerek sebep oldukları hastalıklar konusunda veri sağlamaktır.

Mikoloji çalışmaların sonucu gösteriyor ki mantarlar, doğada madde döngüsünün çok önemli bir parçasıdır. Azot ve karbon döngüsü bu döngülerin başında gelir.