Mikrotübül Yapısı ve Özellikleri

Mikrotübüller, tüm ökaryotik hücrelerdeki çeşitli hareketlerden sorumlu hücre içi yapılardır. Mikrotübüller,  hücre bölünmesi, hücre içi yapının düzenlenmesi ve hücre içi taşınımı gibi birçok göreve sahiptir.

Mikrotübüllerin fonksiyonları ökaryotik hücrelerin varlığı için (biz de dahil) çok kritik olduğundan, bunların bileşimlerini ve işlevlerinin hücreler tarafından nasıl düzenlendiğini anlamamız önemlidir.

Bu yapılar ökaryot hücrelerin hepsinde bulunmakla birlikte bazı bakteri hücrelerinde de vardır.

Mikrotübüller, bir dizi hücresel süreçte etkin rol alır. Hücrenin yapısının muhafazasında yer alırlar, mikrofilamentler ve ara fılamentler ile birlikte hücre iskeletini oluştururlar.

9. sınıfta hücre iskeleti konusunu görürken zaten mikrotübülle karşılaşırız.

Mikrotübül Özellikleri

Hücre, elektron mikroskobu kullanılarak izlendiğinde, iplik benzeri, birbirine bağlı filamentlerden oluşan bir ağ içerdiği ortaya çıkarmıştır. Bu ağa, hücre iskeleti denir. Hücre boyunca uzanır ve hücre zarı ile organelleri birbirine bağlar.

Bir evde mutfak, banyo, salon gibi odalar vardır ancak bu odaları duvarlar birbirine nasıl bağlarsa mikrotübül, ara filament ve mikrofilament de hücrede bu görevi görür.

Tübülin ve mikrotübül aracılı hücre hareketleri gibi süreçler Leeuwenhoek (1677) gibi erken mikroskopistler tarafından görüldü. Bununla birlikte, sil ve kamçının yapısı iki asır sonra gelişmiş ışık mikroskopları ile keşfedildi ve 20. yüzyılda elektron mikroskobu ve biyokimyasal çalışmalarla doğrulandı.

Yapısı

Mikrotübüller, sitoplazma boyunca bulunan ve hücre iskeletinin bir bileşenidir. Tübülinin boru biçimindeki polimeri mikrotübülü oluşturur. Alfa ve beta tübülinden oluşan proteinin polimerizasyonu sonucu meydana gelirler.

50 mikrometre kadar büyüyebilir ve son derece dinamiktir. Bir mikrotübülün dış çapı yaklaşık 24 nm iken, iç çap yaklaşık 12 nm’dir. Mikrofilamentten daha kalın yapıdadır.

Hücre zarı çıkıntısı olan sil ve kamçının iç yapısını da yine mikrotübüller oluşturur.

Mikrotübüllerin biyolojik fonksiyonları için kritik olan belirgin bir polaritesi vardır. Mikrofilamentte de bir polarite söz konusudur.

Bir tübilinin β-alt birimleri, bir sonraki tübülinin α-alt birimleriyle temas halinde, uçtan uca polimerleşir. Bu nedenle, bir ağın bir ucu a-alt birimle sonlanırken ve diğer ucu β-alt birimle sonlanacaktır.

Görevleri

Hücre iskeletini oluşturmak ve hücreye dayanıklılık sağlamanın yanında mikrotübüllerin birçok görevi vardır. Bu görevleri maddeler halinde sıralayalım.

• Hücre iskeleti oluşturmak
• Hücrede organellerin tutunmasını sağlamak
• Hücre hareketini sağlamak
• Hücre içi madde taşınmasını kolaylaştırmak
• Mitozda hücre bölünmesinde görev almak
• Gen gelişimini sağlamak
• Sil ve kamçı iç yapısını oluşturmak

Görüldüğü gibi mikrotübüllerin hücre için hayati olan bir çok özelliği vardır.