Narh Nedir?

Osmanlı devlet sisteminde var olan uygulamalardan biri de narh sistemidir. Şimdi siz değerli takipçilerimize narh sistemini tanımlayarak, özellikle Osmanlı’da narh sisteminin nasıl uygulandığı hakkında bazı bilgiler vereceğiz. Yine yazımız içinde narh sisteminin ne zaman kaldırıldığı ya da bu sistemi kimlerin işlettiği gibi bilgileri de bulabileceksiniz.

Narhın Tanımı

Bu başlık altında narh sistemini tanımlayarak sizlere sistemin özellikleri ile bilgiler verilecektir.

Narh, Türk-İslam devletlerinde devletin, temel ihtiyaçların ve malların fiyatlarının çok aşırı yükselmesi karşısında, zarar gören sosyal kesimler lehine, malın maliyeti artı biraz kar ekleyerek azami bir fiyat belirlemesidir. Kısaca devletin pazara tüketici lehine müdahalesi olarak nitelendirilebilir. Narhın en önemli amaçları, tüketicinin yani tebaanın sıkıntılı durumlara düşmemesi ve esnaf arasındaki haksız rekabetin ve fiyat istikrarsızlığının önüne geçilmesidir.

Narhın Uygulamasının Sebepleri

Bu başlıkta sizlere narh sisteminin daha iyi belletebilmek için sizlere narhın sebepleri hakkında genel bilgiler vereceğiz.

Narhın birçok nedeni olabilmekteydi. Öncelikle bunun en önemli sebeplerinden biri üretimin azalmasıydı. Bunun sebepleri kimi zaman savaşlar, kimi zaman kuraklıklar, kimi zaman da isyanlar ya da köylünün zor durumda kalıp kasaba kentlere göçmesi sonucu tarımda üretim yapacak insan sayısının azalmasıydı.

Yine narha sebep olan olgulardan biri de tüketimin dönem dönem artmasıydı. Narh sistemi genellikle şehirlerde uygulanan bir sistem olduğundan şehirlerin ihtiyaçları ve tüketimi göz önüne alınırdı. Fakat yukarıda da bahsettiğimiz gibi, köylerde şartların kötüleşmesi, insanların kurtuluş olarak kentlere akın edişi üretimi azalttığı gibi tüketimi de arttırıyordu. Bu da fiyatlarda dengesizliğe sebep oluyordu ve devlet müdahalesini gerektiriyordu.

Narh Sisteminin Uygulanması

Sizlere bu başlık altında narh sisteminin uygulanması hakkında giriş niteliğinde bilgiler vererek konuyu kavratmaya çalışıp yazımızı noktalayacağız.

Genellikle Osmanlı’da narh sistemine kendiliğinden başvurulmazdı, bunun için talep gerekirdi. Bu başvuruyu en çok yapanlar da tahmin edilebileceği ahali yani tüketiciler, vatandaşlardı. Tabi bu durumda aynı kalitede olmayan mallar için aynı azami fiyat uygulanabilmesi gibi bir sakınca da doğmaktaydı fakat bazı tacirlere ve onların kaliteli mallarına, biraz daha yüksek bir azami fiyattan satış hakkı verilirdi.

Yine ilginç bir şekilde bazen bu yola başvuranlar da perakende satış yapan lonca teşkilatı esnafı idi. Onlar kendi mallarına narh konması için değil toptancıdan aldıkları ham maddeler için narh kesilmesini talep edilirlerdi. Böylece esnaflar arasında olası bir haksız rekabet engellenirdi.

Zaman zaman devletin kendiliğinden narh koyduğu da görülürdü. Özellikle saraya mal alımı yapılacağında narh sistemi uygulanırdı.