Periyodik Cetvelde Asitlik Bazlık

Periyodik tablonun kimya için temel arz ettiğini hepimiz biliriz. Aslında kimya bilimi periyodik tabloyu (cetveli) inceleme çerçevesinde gelmiştir. Periyodik tabloda asitlik bazlık kavramları da yine merak edilen ve önemli bir konudur. Daha önce asitler  baz kavramları adlı yazıda asit ve baz kavramlarına değindik. Periyodik cetvel üzerinde asitlik ve bazlığın nasıl değiştiğini bilmemiz bu çerçevede gereklidir.

Bildiğimiz gibi periyodik cetvelde asitlik ve bazlık değişimlerine gelmeden önce şunu hatırlamamız lazım. Periyodik tablonun en solunda metaller en sağında ise soygazlar bulunur. Soygazlardan hemen önce ise ametaller gelmektedir. Sola doğru metalik, sağa doğru ise ametalik özellikle artmaktadır. Buradan birkaç tane sonuç çıkarabiliriz. Örneğin sola doğru elektron verme isteği artar. Aynı şekilde aktiflik de artar. Sağa doğru ise elektronegativite artar ve elektron alma isteği yükselir. Bu temel bilgiler bize periyodik cetvelde asitlik bazlık kavramları ile ilgili bilgi verecektir.

Yukarıdaki şekil periyodik cetvelde asitlik bazlık durumunu göstermektedir. Ancak asitlik ve bazlık kavramları elektron verme eğilimi gibi doğrusal ilerleyen bir şey değildir her zaman. Bir de periyodik cetvelin sol üst tarafında bulunan hidrojenin iyon halinin asit olduğunu unutmamak gerekir. Bu şekiller ilgili bilmeniz gereken en temel şey ise şudur: Yukarıdan aşağıya asitlik azalmaktadır.

Bu durumu şöyle bir örnek üzerinden açıklayalım. HF, HCL, HBr, HI bileşiklerini inceleyelim. Burada bu bileşiklerin hepsine ortak olan üç durum vardır.

1. Hepsi H (Hidrojen) bulundurur.
2. Hepsi asittir.
3. Hepsinde 7A grubu elementi bulunur.

Şimdi bunların karşılaştırılması bize periyodik tabloda asitlik ve bazlık hakkında bilgi verecektir.

Bu bileşiklerden bağ kuvvetini kıyaslarsak şöyle bir sonuç elde ederiz. HF > HCl > HBr > HI.

Yani HF bileşiğindeki bağ en sağlam bağdır. Bu durumda bu bileşiğin iyonlaşması daha zor olacaktır. Öyleyse HF diğerlerine göre daha zayıf asit olacaktır. Bunun sebebi iyonlaşma eğilimin nispeten daha düşük olmasıdır. Öyleyse bu maddeler arasındaki asitlik sıralamasını şöyle yapabiliriz: HI > HBr > HCI > HF şeklinde olur.

Demek ki asitlik ve bağ kuvveti ters orantılı olmaktadır. Aynı mantığı bazlar için de kurabilirsiniz. Önemli olan periyodik tablo üzerinden element eğilimlerini bilip ona göre asitlik ve bazlık hesabı yapabilmektir.