Pusulayı Kim İcat Etti?

Bugün yer ve yön bulmak için daha gelişmiş araçlar kullansak da pusula medeniyetin ilerlemesi için çok önemli bir adım olmuştur. Dünyayı tanımaya ve dünya hakkında daha çok şey öğrenmeye olanak sağlamıştır. Bu yazıda pusulayı kim icat etti sorusuna yanıt vereceğiz. Ardından isteyenler için pusulanın icadıyla ilgili biraz detay vereceğiz.

Pusulayı icat eden toplum Çinlilerdir. Ardından oradan Avrupa’ya geçmiş ve pusula coğrafi keşifler için çok iyi bir malzeme olmuştur. Avrupalılar pusulayı geliştirmiştir.

Pusula çok eski bir icat olduğu için pusulayı icat edenin adı şudur diyemiyoruz. Şahıs olarak kimlerin bu icada katkı yaptığı bilinmemektedir.

Pusula Nasıl Bulundu?

Pusulayı kimler bulmuştur öğrendik. Şimdi de bulunuş hikayesiyle ilgili biraz konuşalım.

Pusulanın icat edilme süreciyle ilgili çeşitli rivayetler bulunmaktadır.  Milattan 2 yüzyıl önce Çin toplumunda pusulanın kullanıldığı düşünülmektedir. Son yıllarda Çinlilerden 8 yüzyıl önce Meksika medeniyetlerinden Olmekler’in pusulayı zaten kullandıkları ileri sürülse de bu bilgi teyit edilmemiştir.

M. Ö. 200’lü yıllarda Çin’de demir oksit çubuktan yapılma ve sadece kuzey güney eksenlerini gösteren pusulalar olduğu anlatılmıştır. Ancak bu pusulaların yön bulmak için değil de falcılık gibi uğraşlarda kullanıldığı da düşünülmektedir. Bu pusulalara ulaşım sağlanmadığı için herhangi bir şey kanıtlanamamıştır.

Milattan sonra 800’lü yıllarda yazılan Çin eserlerinde manyetizma ve manyetik çubukların özellikleriyle ilgili bilgiler bulunmaktadır. Ayrıca Pingzhou tabletlerinde de pusulanın yön bulma aracı olduğu belirtilmiştir. Bütün bu bilgiler birleştiğinde pusulayı ilk kullanan medeniyetin eski Çin medeniyeti olduğu düşünülmektedir.

Çinli denizci kaşif He Zheng’in 1405 – 1433 tarihleri arasında yaptığı seyahatlerde pusulayı kullandığı pusula kullanımıyla ilgili kayıtlara geçmiş en erken bilgidir.

Pusulayı icat etmedeki en büyük motivasyonlardan biri uzun deniz yolculuklarına çıkmak ve kaybolmamaktır.

Avrupa’da Pusula Kullanımı

Çin’den hemen sonra pusula Avrupa’da da görülmektedir. Bunun sonucunda da pusulanın Çinlilerden Araplara, Araplardan ise Avrupalılara geçtiği düşünülmektedir. Bir teori de Araplara geçmeden pusulanın direk Avrupa’ya gittiğidir.

1200’lü yıllardan itibaren Avrupa’da denizci devletlerde pusula kullanılmaya başlandı. İngiltere, Fransa gibi devletler deniz yolculuklarında basit pusulalar kullanılıyordu. Ancak bu pusulalar oldukça basit yapılıydı. 1169 yılında modern pusula için ilk adım Fransız bilim insanı Pierre de Maricourt tarafından atıldı. Pierre, yazdığı eserler kutup kavramını kullanmıştır. Ayrıca manyetik pusula iğnesini saydam bir kutuya yerleştirme ve kutuyu derecelendirmiştir.

Pusulayı kim icat etti adı nedir derseniz böyle bir ad söyleyemiyoruz. Ancak kim geliştirdi denirse Pierre de Maricourt (Maricourt’lu Pierre) diyebiliriz.

Manyetik iğneler ile alakalı ilk yazılı kayıt ise Alexander Neckam tarafından 1190 yılında yazılan eserde görülmektedir.

Pusulanın Avrupa’ya Yararları

Avrupa Orta Çağda yüzyıllar boyunca fakirlikle mücadele etmiştir. Deniz ticaretinin geliştirilmesini isteyen ve denize kıyısı olan Avrupalı devletler birçok girişimde bulunmuşlardır.

Önceleri denizde yolculuğa çıkan gemi kaptanları yön bulmak için yıldızları takip etmişlerdir. Ancak hava kapalı olduğunda yıldızlar görülmeyince kaybolma daha olası hale gelmekteydi.

Yön bulma sorununu pusulayla çözen Avrupa’lılar adım adım daha uzun deniz yolculuklarını çıkmaya başladılar. Bu yolculuklar sırasında dünyanın hiç gidilmemiş yerlerine gidip oradan birçok şey getirdiler. Böylece coğrafi keşifler hız kazandı.

Coğrafi keşiflerin artmasıyla birlikte Avrupa’ya hem yeni bilgiler hem de yeni zenginlikler gelmekteydi. Aynı zamanda aydınlanma yaşaya kıtaya gelen yeni zenginlikler Avrupa kalkınmasını hızlandırıyordu.

Pusulanın önemli bir buluş sayılmasının nedeni nedir derseniz cevaplardan biri bu olur. Bütünüyle Avrupa ticaretine bambaşka bir yön vermiş ve coğrafi keşifleri hızlandırmıştır.

Yeni Dünya’da Pusulalar

Avrupa’da geliştirilen pusulalar uzun yıllar kullanılmıştır. Ancak bu pusula son yüzyıllarda büyük gelişme göstermiştir. İngilizce fizikçi William Sturgeon tarafından elektromıknatısın keşfi pusulanın gelişimine de önemli katkı sağlamıştır.

Gemide bulunan demirin pusulanın yön bulma özelliğini olumsuz etkilediği zamanla ortaya çıkmıştır. Çünkü demir, mıktanıs iğrenin manyetik özelliklerini etkilemekteydi. Zamanla bu sorunu öncelemek için pusulaya yönü düzeltecek demir eklenmiştir.

20. asra gelindiğinde gemi ve uçaklara yerleştirilen aletler de çok gelişti. Artık pusulaların yerini gelişkin navigasyon cihazları almıştır.

Pusulanın Kullanımı ve Özellikleri

Son olarak pusulanın kullanımı ve bazı özellikleri ile ilgili bilgiler verelim. Pusulanın özellikleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:

• Pusula ilk olarak gemiciler tarafından kullanılmıştır. Ticaret, keşif ve askeri gemilerde yön bulma amacıyla pusula geliştirilmiştir.
• Zamanla ordular, madenciler, ormancılar, haritacılar ve mimarlar da pusula kullanmaya başlamıştır. Yön kavramı bütün bu alanlarda önemlidir.
• Pusulanın temel parçası mıknatıs özelliği olan iğnesidir. Kırmızı renge boyanan bu iğnenin ucu Kuzey yönünü gösterir.
• Pusula iğnesi bir sıvı içerisine konur. Burada amaç iğnede titreşimleri engellemek ve daha doğru yön bulmaktır.
• Pusulanın kabına zamanla dereceler konmuştur. Böylece ara yönler de pusulada bulunabilmiştir.
• Pusulanın çevresine çeşitli sayıların yazılmasıyla ölçümler daha kolay hale gelmiştir. Ne kadar kuzey ya da ne kadar güney bilgisi daha kesin hale gelmiştir.