Sitoplazma Nedir?

Canlının en küçük biriminin hücre olduğunu hepimiz biliyoruz. Basit canlılar tek hücreden ibarettir. Gelişkin canlılar ise çok sayıda hücrenin bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Hücreyi oluşturan ana yapılar ise sitoplazma ve hücre zarıdır. Bugün burada sitoplazma nedir, görevleri nelerdir gibi konulara değinmeye çalışacağız.

Hücrenin içini kaplayan, hücredeki materyali içinde bulunduran ve kuşatan jel kıvamındaki sıvıya sitoplazma denir. Sitoplazma prokaryot ya da ökaryot bütün hücrelerde bulunur.

Bütün organeller sitoplazma içerisinde yüzdüğü gibi hücrede gerçekleşen çoğu kimyasal reaksiyon da yine sitoplazma içerisinde gerçekleşmektedir.

Prokatyot canlılarda zarlı organel yoktur. Bu nedenle her şey sitoplazmaya dağılmış haldedir.

Sitoplazma Yapısı ve Görevleri

Hani deriz ya vücudumuzun büyük bir bölümü sudan oluşuyor diye. Önce onun mantığını anlayalım. Vücudumuz hücrelerden oluşmaktadır. Hücrelerin de büyük bir bölümü sitoplazma sıvısından ibarettir. Sitoplazma ise bol miktarda su bulundurur. İşte bu yüzden doğal olarak vücudumuz büyük miktarda su içermektedir.

Sitoplazmanın temel görev hücre zarının içini doldurmak, organellerin içinde bulunmasını sağlamak ve hücrede metabolik reaksiyonların gerçekleşmesini sağlayacak bir zemin oluşturmaktır.

Sitoplazmanın görevleri maddeler halinde şöyle listelenebilir:

• Organelleri kuşatmak ve onlara hareket olanağı sağlamak
• Hücreye hacim ve şekil vermek
• Glikoliz ve benzeri kimyasal reaksiyonların gerçekleşebileceği ortamı oluşturmak
• Hücreye esneklik ve dayanıklık sağlamak
• Hücrede su seviyesini belirli bir oranda tutarak enzimlerin çalışmasını sağlamak
• Hücredeki maddelerin hareketini ve taşınmasını kolaylaştırmak
• Organik ve inorganik birçok gerekli bileşiği bulundurmak
• Hücre bölünmesinde rol almak
• Bazı can türlerinde sitoplazmik cep oluşturarak hareketi sağlamak

Bu görevler düşünüldüğü zaman neden hücrede sitoplazma olmadan olmaz daha iyi anlarız. Sitoplazma ne işe yarar dendiği zaman bütün bunları sayabiliriz.

Sitoplazma açık renkli ve jel kıvamında bir sıvıdır. Su ve çeşitli bileşiklerden oluşmuştur. Sitoplazma resmi üzerinden ne olduğunu daha iyi anlayabilirsiniz.

Sitoplazmadaki Organeller

Sitoplazmada çeşitli organeller çeşitli görevler üstlenerek hücrenin hayatına devam etmesini sağlar. Bu da hücre içi organizsayon demektir.

Prokaryot canlılar daha basit yapılıdır ve ribozom dışında organel içermezler. Ancak gelişkin ökaryot canlılarda çeşitli organeller bulunmaktadır. Konuyu iyi anlamak adına biraz bu organellere de değinelim.

Ribozom: Prokaryot veya ökaryot her hücrede bulunur. Protein sentezi yapmakla yükümlü olduğu için çok hayati bir yapıdır. Zarsız bir organeldir. Büyük ve küçük olmak üzere iki alt birimden oluşur. Yapısı protein ve RNA’dan oluşmuştur.

Koful: Hücrede depolama, boşaltım ve paketleme işlerini gören yapıdır. Çeşitli türleri vardır. Hayvanlarda küçük ancak bitkilerde oldukça büyüktür. Tek hücreli bazı canlılarda kontraktil koful hücrede bulunan suyu boşaltmada görevlidir.

Endoplazmik Retikulum: Hücrenin içini kuşatan bir kanal sistemidir. Hücrede madde taşınması görebini üstlenir. Granüllü ve granülsüz olmak üzere ikiye ayrılır. Granüllü endoplazmik retikulumun yüzeyinde ribozomlar bulunur ve bunlar protein sentezi yapar.

Mitokondri: Çift zarlı ve gelişkin bir organeldir. Kendine ait DNA ve ribozom taşır. Oksijenli solunumla görevli olduğu için bütün ökaryot canlılarda bulunur.

Golgi Aygıtı: Hücrede salgı işlerinden sorumludur. Endoplazmik retikulum tarafından üretilir. Salgı hücrelerinde sayıları fazladır.

Lizozom: Hücrede sindirimden sorumlu organeldir. Hücreye alınan maddeleri sindirir. İçinde asidik karakter gösteren sindirim enzimleri bulunur.

Plastitler: Bitkilere has organellerdir. Çift zarlı olan bu organellerden 3 çeşit bulunur. En önemlileri kloroplasttır ki bu fotosentezden sorumludur. Kromoplast hücreye renk verir ve lökoplast ise hücrede besin depolar.

Sentrozom: İki adet sentiolden oluşur. Hücre bölünmesi sırasında görevleri vardır. Hayvan hücresinde görülür ancak bitki hücresinde görülmez.

Hücrelerde bunlar dışında da çeşitli küçük yapı ve birimler vardır. Ancak hücre sitoplazmasında yer alan temel organeller yukarıdaki gibidir.