Atların Türk Kültüründeki Yeri ve Önemi

At tarih boyunca insanlığın yegane ulaşım aracı olmuştur. Özellikle Türkler gibi uzun asırlar göçebe yaşamış milletler için atın önemi daha da büyüktür. Bu yazıda atların Türk kültüründeki yeri ve önemi üzerinde duracağız. Aşağıda yazdıklarımızı bir araştırma konusu olarak değerlendirebilirsiniz.

Türkler ulaşım aracı olarak kullanmak amacıyla atları ilk evcilleştiren milletlerden biridir. Hem ulaşım hem de savaşlarda kullanılması bakımından atların Türk kültüründeki önemi bir hayli fazladır.

Atların Türkler için önemi hakkında kısa bilgi verecek olursak göçebe bir toplumun fazla olan ulaşım ihtiyacını karşılamadaki aracıdır diyebiliriz.

Türk toplumu kullanımının yanında atlara zamanla büyük sevgi göstermiş ve bunu bir kültür haline getirmiştir. Tarihte insanlığın en büyük servetlerinden olan atlara sahip olmak büyük bir şan ve zenginlik aracı olmuştur.

Türk toplumlarında ata zarar vermenin cezasının yüksek olması da bu öneme binaendir. Çünkü at göç etmeye, savaşmaya, tarım ve hayvancılık yapmaya yarayan yegane araçtır.

Atların Türkler İçin Önemi

Türkçe’mizde atlar ile ilgili birçok atasözü bulunmaktadır. Bütün bu sözler atların Türk gelenek ve göreneklerinde de atların önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir. Atlarla ilgili atasözleri şöyle sıralanabilir:

• At, adımına göre değil, adamına göre yürür
• At arıklıkla, yiğit gariplikle
• At binenin kılıç kuşananın
• At binicisine göre eşinir
• At görür aksar, su görür susar
• At ölür meydan kalır, yiğit ölür şanı kalır
• At yiğidin yoldaşıdır
• Ata arpa, yiğide pilav
• Ata binen nalını mıhını arar
• Ata binersen Allah’ı, attan inersen atı unutma
• Ata dost gibi bakmalı, düşman gibi binmeli
• Ata eyer gerek, eyere er gerek

Bu atasözlerini daha da çoğaltabiliriz. Liste bu şekilde uzayıp gitmektedir.

Türkler çok sonradan tarıma başlamışlardır. Bu nedenle hayvancılık Türkler için temel geçim kaynağı olmuştur. Hayvancılık yapmak için ise çok dolaşmak, geniş otluklar bulmak, bölgeye hakim olmak gerekir. Bunu insan adımıyla yapmanız mümkün değildir. Çünkü atlar hem insanlardan hızlı hareket eder hem de geç yorulurlar.

Türklerin atlara bu denli düşkün olmasının bir diğer nedeni de savaşlardır. Türkler savaşçı ve asker bir millettir. Askerlikte tanklar ve ağır silahlar günümüzde ne ise geçmişte de atlar aynı görevi görmekteydi. İyi bir ordu kurmak ancak iyi atlarla mümkün olmaktadır. Nitekim iyi at yetiştiren Moğollar savaşlarda büyük başarılar elde etmişlerdir.

Günümüzde Atlar ve Türk Kültürü

Asırlar boyunca insanı sırtında taşıyan, arabasını çeken atlar son 20 – 30 yılda makineleşmenin çok hızlı bir şekilde artmasıyla eski önemlerini kaybetmişlerdir. Ancak Türk kültüründeki at kültürü yine kalmıştır. Atlar artık daha çok kültürel bir faaliyet ve spor amaçlarıyla yetiştirilmektedir.

Türkmen atı olarak da bilinen Ahal Teke türü bugün Türkmenistan’da yetiştirilmekte ve bütün dünyaya pazarlanmaktadır. Çok güzel bir tür olan bu atlar Türkler tarafından evcilleştirilmiş ve yetiştirilmiştir.

At yarışları, at sporları, at biniciliği gibi faaliyetler için var olan birçok at çiftliği bulunmaktadır. Günümüzde eskisi kadar kullanılmasa da atlar kültürel bir değer olarak hala varlığını sürdürmektedir.

Türklerin atlar ile tarihten gelen bir dostluğu bulunmaktadır. Özellikle Orta Asya Türk toplumlarında bu daha açık görülmektedir.

Bugün millet olarak tarihimizdeki zaferlerle övünüyoruz. Unutmamak gerekir ki bu zaferlerde atalarımızın payları olduğu gibi atlarımızın da büyük payları olmuştur. Türkler binlerce zaferi hep at sırtında kazanmıştır. Türk toplumu Orta Asya’dan Anadolu’ya da at sırtında gelebilmiştir.

Hem konuyu öğrenmek hem de atlarla ilgili araştırma yapmak isteyenlere özetle diyelim ki Türk kültürü ile atlar ayrılmaz bir ikili oluşturmaktadır.