Besin Ağı Nedir?

Ekosistemde bulunan canlılar arasında çeşitli açılardan ilişki kurulur. Bu ilişkilerin en önemlisi beslenme ilişkisidir. Beslenme ile birlikte canlılar arasında üreticilerden tüketicilere doğru bir enerji akışı olur. Bu enerji akışına besin zinciri denir. Birden fazla besin zincirin bir araya gelmesiyle oluşan ağa ise besin ağı denmektedir.

Besin zinciri üreticiden tüketiciye doğrudur. Üreticiler kendi besinlerini kendi üreten canlılardır. Tüketiciler ise dışarıdan hazır besin alan canlılardır. Tüketiciler birincil tüketici, ikincil tüketici ve hatta üçüncül tüketici olarak sınıflandırılabilir. Ayrıştırıcılar ise hem üretici hem de tüketici canlıların ölü kalıntılarıyla beslenmekte ve besin döngüsünün devamını sağlamaktadır.

Örneğin bir ot üretici canlıyken onu tüketen inek birincil tüketici olur. İneği yiyen insan ise ikincil tüketicidir. Ot, inek ve insan kalıntısını çürüten nitrat bakterileri ise ayrıştırıcı canlılardır. Bütün bu canlılar farklı trofik düzeylerde bulunur. Trofik düzeyler besin piramidiyle gösterilmektedir.

Besin Piramidi ve Özellikleri

Besin ağını anlamak için önce besin piramidi nedir iyi anlamak gerekir. Besin piramidi ya da diğer adıyla enerji piramidi canlılar arasındaki beslenme ilişkisini göstermektedir.

Yukarıda örnek bir besin piramidi gösterilmiştir. Görselde yer almayan ayrıştırıcılar ise bütün canlı türlerinin kalıntılarıyla beslenen çürükçüllerdir.

Bu piramitte aşağıdan yukarıya doğru gidildikçe şunlar görülür:

• Toplam biyokütle azalır.
• Canlı sayısı azalır.
• Tür sayısı azalır.
• Toplam besin ve enerji miktarı azalır.
• Vücut büyüklüğü artar.
• Canlıda biriken artık madde miktarı artar.

Besin piramidinde her kademeden üst kademeye geçerken enerjinin %10’u aktarılır. %90 enerji ise ısı olarak kaybolur. Canlıdan canlıya geçen zehirli maddelere biyolojik birikim denir. Besin ağının en üstündeki canlılarda biyolojik birikim daha fazladır.

Besin Zinciri ve Besin Ağı (Örnekleriyle)

Düz bir çizgi şeklinde ilerleyen beslenme ilişkisine besin zinciri denir. Örneğin ineğin otu yemesi ve insanın ineği yemesi bir besin zinciri örneğidir.

Besin ağı ise birden fazla karmaşık ilişkiyi göstermektedir. Aşağıdaki görselde bir ekosistemdeki besin ağı örneği gösterilmiştir.

Besin zincirinin önemi besin ağı içerisinde çıkmaktadır. Tek bir zincir düz bir ilişkiyi anlatırken besin ağı çok karmaşık olabilmektedir. Besin akışının ağ şeklinde olması birden fazla canlının değişik canlılarla beslenebilmesine olanak sağlar. Bu da ekosistemi canlı ve dinamik tutar.

Aşağıda birçok besin zinciri örneklendirilmiştir. Bu zincirlerin karmaşık yapıları besin ağlarını oluşturur.

• Çiçek → kelebek → küçük kuşlar → tilki
• Karahindiba → salyangoz → kurbağa → kuş → tilki
• Ölü bitki → kırkayak → bülbül → rakun
• Çürümüş bitki → solucanlar → kuşlar → kartal
• Meyve → maymun → kartal
• Çimen → antilop → kaplan → akbaba
• Ot → inek → erkek → kurtçuk
• Çimen – çekirge → kurbağa → yılan → kartal
• Fındık ağacı → fare → alaca baykuş
• Ringa balığı → somon balığı → ayı
• Ardıç → tavşan → tilki
• Yaprak → tırtıl → kuşlar → yılan
• Yaprak → zürafa → aslan → çakal
• Fındık → sincap → şahin
• Bitki → katır geyiği → dağ aslanı
• Pirinç → fare → baykuş
• Ot → solucan → bıldırcın → şahin

Dikkat ederseniz bazı zincirler üç, bazı zincirler de iki canlı içermektedir. Bu zincirlerin birkaçını içeren geniş bir ekosistem besin ağını oluşturur.