Hitit Uygarlığı Özellikleri

Anadolu tarihini iyi öğrenmek için Anadolu’da yaşaya uygarlıkları da iyi tanımak gerekir. Bu uygarlıklardan çeşitli kalıntılar günümüze de kalmıştır. Bu yazıda Hitit Uygarlığı ve özellikleri konusu üzerinde durmaya çalışacağız. Daha önce Anadolu uygarlıkları maddeler halinde anlatılmıştı. Bu yazıda özellikle Hititler üzerinde durmaya çalışacağız.

Şimdi dilerseniz Hititlerin özelliklerini yine maddeler halinde verelim. Böylece daha sistematik ve kapsamlı bilgi sunabiliriz.

Hititlerin Özellikleri

Hititlerin genel özellikleri maddeler halinde şöyle sıralanabilir:

• Hitit uygarlığı M.Ö. 2000 – M.Ö. 1200 yılları arasında yaşamıştır.
• Yıkıldıktan sonra M.Ö. 700’lü yıllara kadar da genç Hitit şehir devletleri var olmuştur.
• Hititlerin Kafkasya’dan Anadolu’ya geldiği düşünülmektedir.
• Kızılırmak çevresine yerleşmiş ve Orta Anadolu boyunca yayılmışlardır.
• Zamanla Suriye toprakları dahil olmak üzere yayılmışlardır.
• Başkentleri Hattuşaş yani Boğazköy‘dür.
• Batıdan gelen akınlar ile yıkılma sürecine girmişlerdir.
• Hitit şehir devletlerine başka bir Anadolu uygarlığı olan Frigler son vermiştir.

Yukarıda Hitit İmparatorluğu haritası gösterilmiştir.

Hititlerin Siyasi Özellikleri

Hititlerin siyasi özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Hititler Eski Krallık ve Yeni Krallık dönemlerinden oluşmuştur. Yeni krallığın da dağılmasıyla birlikte genç Hitit şehir devletleri kurulmuştur.
• Hititleri bir kral idare ederdi. Kral hem en büyük komutan hem en büyük din adamıydı.
• Önceleri feodal devletler halinde yaşayan Hitit uygarlığı zamanla birliği sağlamıştır. Anadolu’da siyasi birliği sağlayan ilk uygarlık oldukları düşünülmektedir.
• Kralın yanında var olan Pankuş meclisi soylulardan oluşmaktadır. Bu da Hititlerde Meşruti bir yönetim olduğunu gösterir. Hititler ilk meşrutiyet olarak kabul edilir.
• Kralın yardımcısı kraliçe (Tavananna) devlet yönetiminde oldukça etkiliydi.
• Kraliçelerin ismi mühürlerde yer almakta, kralın yokluğunda ülkeye kraliçe başkanlık etmekteydi.
• Hititlerde ordu yayalardan oluşmaktadır. Düzenli ordu yoktur ancak paralı askerler vardır. Savaş zamanında herkes savaşa katılabilirdi.
• Suriyeyi ele geçirmek istedikleri için Mısırla savaşmış ve Milattan önce 1274 yılında Mısırlılarla tarihin ilk yazılı antlaşması olan Kadeş Antlaşması imzalanmıştır.
• Batıdan gelen akınlarla zayıflayan Hititler Kadeş Antlaşmasından bir süre sonra dağılma sürecine girmişlerdir. Şehir devletleri ise zamanla Friglerin yönetimine girmiştir.

Hititlerde Sosyal ve Ekonomik Hayat

Hititlerin sosyal ve ekonomik hayatla ilgili özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Hititlerde sınıflı bir toplum yapısı vardır. Toplum hürler, yarı hürler ve köleler olarak sınıflara ayrılmıştır.
• Ancak kölelerin mülkiyet hakkı bulunmaktadır. Ayrıca bedelini ödeyen köleler hür sınıfına geçebiliyordu.
• Yine köleler hür kadınla evlenme imkanına sahipti. Köleler yarım insan sayılmaktaydı. Bu nedenle yargılanırken her şeyin yarısıyla yargılanırdı.
• Toplumda resmi nikah vardı. Bu da medeni kanun olduğunu gösterir.
• Ceza kanunları Mezopotamya ile kıyaslandığında daha yumuşaktır. Cezalar fidye esasına dayanır.
• Hitit uygarlığında krala ve devlete yönelik işlenen suçlarda ölüm cezası uygulanırdı.
• Kral Telepinu veraset sistemini işleyen yasayı hazırlamıştır.
• Ekonomik hayatın temelini tarım ve hayvancılık oluşturmaktadır.
• Tımar sistemi benzeri bir sistem uygulanmıştır. Topraklar kralın malıdır ancak toprağı kullanma hakkı halka verilmektedir.

Hititlerde Bilim Kültür ve Sanat

Hititlerde bilim, kültür ve sanatla ilgili bilgiler maddeler halinde şöyle sıralanabilir:

• Hititlerde tarih yazıcılığı gelişmiştir. Anal denilen yıllıklarda kralın başarılı kadar başarısızlıkları da yazılırdı. Yani tarafsız bir tarih anlayışı benimsenmiştir.
• Yazılan tarihi belgeler her yıl tanrıya sunulurdu. Tarih yazmanın amaçlarından biri dini amaçtır.
• Hititler Asur uygarlığından alınan Çivi yazısını kullanmışlardır. Aynı zamanda kendi geliştirdikleri Hiyeroglif yazısını da bulunmaktadır.
• Mezopotamya’dan öğrenilen heykelcilik ve kabartma sanatları gelişmiştir.
• Yazılıkaya ve İvriz Kabartmaları Hitit uygarlığından kalmadır.
• Hititlerde çok fazla yazılı tablet olması onların bilim ve edebiyat konusunda da geliştiği göstermektedir.

Hititlerde Dini Yaşam

Hitit uygarlığı incelendiğinde din ve inanışla ilgili elimizde şu bilgiler bulunmaktadır:

• Çok tanrılı (politeizm) din egemendir. Başka toplumların tanrılarına da tapmışlardır. Bu nedenle Hitit ülkesine Bin Tanrı İli denmiştir.
• Hititlerin başka tanrıları kabul etmesi yeni yerleri egemenlik altına almalarında kolaylaştırıcı bir rol oynamıştır.
• Tanrılar insanlar gibi düşünülmüştür.
• Ülkeyi yöneten kral baş rahiptir. Bayramlarda dini törenleri kral yönetirdi.
• Temizlik kavramı Hitit inancında önemli bir yere sahiptir.
• Ölümden sonra yaşama inanıldığı için mezarlıklar oda şeklinde yapılırdı.
• En önemli tanrıları Gök tanrısı Teşup ve karısı güven tanrıçası Hepat şeklindedir.
• Tanrı karşısında yargılanma düşüncesiyle yapılanlar not edilmiş, böylece tarih yazıcılığı da gelişmiştir.

Hitit uygarlığının özellikleri yukarıda sıraladığımız gibidir. İstediğiniz bölüme bakarak Hitit uygarlığı hakkında kısaca bilgi sahibi olabilirsiniz.