Asetilen Formülü ve Özellikleri

Bileşikleri organik ve inorganik bileşikler olarak ayırabiliriz. Organik bileşiklerle organik kimya, inorganik bileşiklerle ise inorganik kimya ilgilenmektedir. Bu yazıda organik bir bileşik olan asetilen üzerinde duracak, asetilen formülü ve özellikleri hakkında konuşacağız. Konuya girmeden önce asetilenin çok ama çok önemli bir organik bileşik olduğunu hatırlatalım.

Asetilen hidrokarbon bileşiklerinin bir alt sınıfı olan alkin sınıfının ilk üyesidir ve formülü C₂H₂ şeklindedir. Sistematik adlandırmada etin olarak adlandırılır.

Alkin sınıfı bileşiklerin en temel özelliği üçlü bağ içermesidir. Asetilenin açık formülü incelendiğinde üçlü bağ görülmektedir. Görselde asetilenle birlikte yaygın olarak merak edilen vinil asetilen formülü (C₄H₄) de verilmiştir. Ayrıca metil asetilen açık formülü de yine gösterilmiştir.

Asetilen bileşiği alkin sınıfının ilk ve en önemli üyesi olduğu için alkinlere asetilen sınıfı dendiği de görülür. Asetilenin çeşitli tepkimeleri bulunmaktadır.

Asetilenin Özellikleri

Asetilenin formülünü öğrendik. Bu formül organik kimyada da mutlaka bilinmesi gereken temel bir formüldür. Şimdi asetilenin özellikleri üzerinde duralım.

Asetilen özellikleri maddeler halinde şöyle sıralanabilir:

• Hidrokarbonların alkin gurubunun ilk üyesidir.
• Sistematik adı etin şeklindedir.
• 2 karbon ve 2 hidrojen atomundan oluşur.
• 3 karbon arasında üçlü bağ bulunur.
• Mol kütlesi 26,02 şeklindedir.
• Oda sıcaklığında gaz halindedir.
• Yandığında iyi enerji verir. Bu nedenle sanayide çok kullanılan bir gazdır.
• Asetilen kullanım alanları oldukça yaygındır. Birçok sanayi sektöründe alevlendirici gaz olarak kullanılır.
• Kullanım alanı yaygın olduğu için üretimi de fazladır.
• Üretilirken ve saklanırken gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Çünkü patlayıcı ve tehlikeli bir gazdır.
• Zehirli değildir.
• Normal hali kokusuz olmasına rağmen üretimde koku kazandırılabilir.
• 1836 yılında Edmond Davy tarafından ilk defa keşfedilmiştir.
• Kalsiyum karbür ve suyun reaksiyonundan elde edilir.
• Etilen üretiminde de yan ürün olarak elde edilir.
• Su katılması da dahil asetilenin birçok tepkimesi bulunur.

Asetilen özellikleri organik kimya dersi için de iyi bilinmelidir. Ayrıca temel tepkimelerini öğrenmek de faydalı olacaktır.

Asetilen Tepkimeleri

Çeşitli asetilen tepkimeleri bulunmaktadır. Öncelikle asetilen eldesi nasıl olur ona bakalım. Çeşitli asetilen elde etme yöntemleri vardır ancak biz en yaygın olanını verelim. Yukarıda bahsettiğimiz gibi kalsiyum karbür ve suyun tepkimesinden asetilen oluşur.

CaC₂ + 2H₂O → Ca(OH)₂ + C₂H₂

Ayrıca fosil yakıtlardan ya da alkan ve alkenlerden hidrojen çekilmesiyle de asetilen sınıfı bileşikler elde edilebilir.

Asetilen hidrojenle katılma tepkimesi verir. Buradan önce alken, işlem devam edilirse de alkan oluşur.

C₂H₂ + H₂ → C₂H₄

C₂H₄ + H₂ → C₂H₆

C₂H₄ bir alkan (eten), C₂ H₆ ise alkan (etan) bileşikleridir.

Asetilene halojen katılabilir:

C₂H₂ + 4Br → C₂H₂Br₄

Asetilene HCI katılabilir:

C₂H₂ + HCl → C₂H₃Cl

Asetilene su katılması sonucu aldehit oluşur. Diğer alkinlere su eklenirse keton oluşur.

C₂H₂ + H₂O → C₂H₄O

Ketonlar en az üç karbon içerirler. Bu nedenle asetilene su katıldığında keton oluşamaz. Çünkü asetilenin 2 karbonu bulunur.