Derinlik Volkanizması

Yeryüzü birçok olayın etkisinde kalarak bugünkü son halini almıştır. Dünyamız bugün de bu faktörlerin etkisi altında sürekli değişmektedir. Yeryüzünü şekillendiren kuvvetleri iç kuvvetler ve dış kuvvetler olarak ikiye ayırabiliriz. İşte iç kuvvetlerden biri de volkanizmadır.

Volkanizma sonucu hareketlenen magmanın çeşitli nedenlerle yeryüzüne çıkamayıp yer altında kalması olayına derinlik volkanizması denir.

Derinlik volkanizması da yüzey volkanizması da çeşitli şekillerin oluşmasına neden olur. Konumuz gereği biz derinlik volkanizması sonucu oluşan şekillerin isimleri ve özellikleri üzerinde duracağız.

Derinlik Volkanizması Sonucu Oluşan Şekiller

Derinlik volkanizması sonucu oluşan şekilleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Batolit
• Lakolik
• Bismalit
• Dayk
• Sill

Şimdi bunlar nedir tek tek görmeye çalışalım.

Batolit: Derinlik volkanizması gerçekleştiğinde fazla yukarı çıkamayan magmanın soğumasıyla meydana gelir. Çok büyük kütlelere ulaşabilir. Genellikle dağlık alanların merkezinde batolit tipi kayaçlar yaygındır. Örneğin Uludağ derinlik volkanizması büyük miktarda batolit üretmiştir.

Lakolit: Batolitlerin biraz yukarı sokulmasıyla oluşur. Yine yaygın olarak görülmektedir. Batolit üstteki tortul tabakaları büküp içerisinde kümelendiğinde oluşur. Bu nedenle ince saplı bir mantar görüntüsü vardır. Lakolit batolite göre yeryüzeyine daha yakındır.

Bismalit: Aslında bir lakolit türüdür. Ancak volkanizma sonucu delinen tortul tabakalarda meydana gelen faylanma haretkerinden dolayı bismalitin üst kısmı girinti ve çıkıntılar bulundurur.

Dayk: Derinlik volkanizması bazı küçük boşluklarla yüzeye doğru hareketlenir. Bu şekilde tortul tabakaların arasında sıkışmış dikey yapılardır. Çeşitli kollara ayrılıp boşluklara sıkışır. Sıkıştığı için de yapısı düz bir duvara benzemektedir.

Sill: Dayk nasıl tortul tabakaları düşey olarak kesiyorsa sill de yine bu tabakaların arasında yatay olarak sıkışmış yapılardır. Yani düşey sıkışmada dayk, yatay sıkışmada sill oluşur.

Ayrıca yüzeye yakın yerlerde volkan konisi ya da volkanik boyun, kül konisi gibi yapılar da oluşmaktadır. Eğer tortul tabakalar komple delinirse lav akıntısı yeryüzüne çıkar. Yüzey volkanizması sonucu oluşan şekiller bu sayede oluşur. Yüzeyde oluşan şekiller daha iyi gözlemlenebilmektedir.