Kasidenin Bölümleri
|Kaside Divan edebiyatında görülen en önemli şiir türlerindendir. Çeşitli bölümlerden oluşan kasidenin bölümleri vardır. Bu yazıda kaside nedir kısaca değinilecek ve kasidenin bölümleri sırasıyla anlatılacaktır.
Kaside Nedir?
Çoğunlukla birini övmek ya da birini eleştirmek için yazılan, nazım birimi beyit olan şiirlere kaside denir. Genellikle dönemin devlet ileri gelenleri ya da din adamları övülür. Kasidenin yapısı esnek değildir. Yani belirli kurallara uyulur. Kaside aynı zamanda 6 bölümden oluşmaktadır.
Kasidenin özellikleri maddeler halinde kısaca şöyledir:
- Nazım birimi beyittir. Uyak biçimi gazelle aynıdır. Beyitler aa, ba, ca, xa şeklinde devam eder.
- Beyit sayısı genellikle 33 ile 99 arasındadır.
- İlk beytine matla son beytine ise makta denir.
- Aruz ölçüsüne uyularak yazılır.
- Kasidedeki en güzel beyte beytü’l kasid denmektedir.
- Kaside çeşitli bölümlerden oluşmaktadır.
Kasidenin Bölümleri (Sırasıyla)
Kasidenin bölümleri şu şekildedir:
- Nesib veya Teşbib: Kasidede asıl konuya girmeden genel konuların işlendiği bölümüdür. Eğer bu bölümde aşk konusu işlenmişse bölümün adı nesib olur. Başka bir konu ele alındığında ise teşbib olarak adlandırılır. 15 – 20 beyit arasında sürebilen bu bölümde edebi değeri yüksek beyitler paylaşılmaktadır.
- Girizgâh: Asıl konuya girilmeden önce hazırlık beyitleridir. Genellikle 2 beyitten oluşur. Kişinin övüleceği ya da eleştirileceği haber verilir.
- Medhiye: Kaside kime yazılmışsa ya da kime sunulmuşsa o övülür. Kasidelerde övgü ya da eleştiri abartılı bir dil kullanılarak yapılır. Bu bölüm kasidenin amaç bölümüdür.
- Fahriye: Kasideyi yazan kişi kendisini de yine abartılı bir dille över. Ayrıca şair burada şiirini de över. Şair bazen kendini diğer şairlerle karşılaştırır ve onlardan daha iyi olduğunu iddia eder.
- Tegazzül: Kasidede gazel okunan bölümdür. Bu bölüm başlarda olabildiği gibi sonlarda da olabilir. Tegazzül kasidede bulunması zorunlu olmayan bölümler arasındadır. Yani her kasidede görülmez.
- Taç: Şairin kendi mahlasını yani takma adını geçirdiği beyittir. Genellikle son kısımlara doğru olur. Her kasidede bulunmaz. Bu nedenle yine kasidede bulunması zorunlu olmayan bölümler arasındadır.
- Dua: Kasidenin bitiş bölümüdür. Bu bölümde kasideyi yazan kişi kasideyi kime hitaben yazmışsa ona dua eder. Aynı zamanda onun başarılı olmaya devam etmesi için Allah’a yakarır.